Powstaje pytanie, czy istnieje skatalogowany zestaw zasad, do których pracodawca lub etatowiec może się odwołać w obronie przed niesłusznym roszczeniem, z powołaniem na art. 8 k.p. Odpowiedź jest niestety negatywna. W każdej konkretnej sprawie pozwany musi zmierzyć się z tym problemem samodzielnie.

Dodatkowy argument

Sąd Najwyższy uznał, że nie może zastępować ustawodawcy. W postanowieniu z 17 lutego 2012 r. (III PK 70/11) stwierdził, że nie jest możliwa taka wykładnia art. 8 k.p., która zawierałaby swoiste „wytyczne", w jakich (kazuistycznych) sytuacjach sąd powszechny miałby uwzględnić albo nie uwzględnić zarzuty pracodawcy o sprzeczności żądania pracownika z art. 8 k.p., nawet gdyby dotyczyło to sytuacji pracownika szczególnie chronionego. W uzasadnieniu tego orzeczenia SN wyraźnie zaznaczył, że przepis art. 8 k.p. nigdy nie stanowi jednej (samodzielnej) podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Zdaniem SN wszelkie ograniczanie i formułowanie określonych kryteriów lub przesłanek zastosowania art. 8 k.p. byłoby wbrew klauzuli generalnej, która może mieć zastosowanie do różnych sytuacji (które trudno obecnie nawet określić czy przewidzieć).

Tylko wyjątkowo

W wyroku z 25 stycznia 2012 r. (II PK 105/11) SN słusznie stwierdził natomiast, że stosowanie art. 8 k.p. (w stosunkach cywilnoprawnych art. 5 k.c.) powinno być restrykcyjne i w żadnym razie nie może prowadzić do uchylenia bądź zmiany obowiązujących przepisów prawa. Orzekanie na podstawie art. 8 k.p. zawsze bowiem prowadzi do osłabienia zasady pewności prawa, które z formalnego punktu widzenia było legalnie zastosowane. Dlatego nie może budzić wątpliwości fakt, że uwzględnienie konstrukcji nadużycia prawa z art. 8 k.p. jest możliwe zupełnie wyjątkowo, ze względu na szczególnie istotne usprawiedliwienie etyczne, moralne lub obyczajowe, które powinno być uwzględnione w konkretnych okolicznościach sprawy (tak SN np. w wyroku z 21 stycznia 2011 r., II PK 158/10). Istotą zastosowania art. 8 k.p. jest bowiem pozbawienie danego podmiotu możliwości korzystania z prawa, które mu przysługuje w świetle przepisów prawa przedmiotowego (por. wyrok SN z 6 kwietnia 2011 r., II PK 254/10). ?