Podmiotem odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie jest pracodawca. Zakres jego odpowiedzialności jest niezależny od obowiązków pracowników w dziedzinie BHP, jak również od powierzenia wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza firmy.

Zwiększenie zatrudnienia wskazuje na pożądany rozwój firmy i poprawę jej konkurencyjności. Jednak większa liczba pracowników przekłada się też na wzrost obowiązków, jakie przed pracodawcą stawiają przepisy prawa pracy – zwłaszcza w kwestii zapewnienia zatrudnionym należytego stanu bezpieczeństwa.

Uzgodnienia ogólne...

Z uwagi na fakt, iż zagadnienia związane z bezpieczeństwem pracy mają charakter strategiczny, obowiązkiem pracodawcy jest właściwe współdziałanie w tym zakresie z pracownikami. Powinien zatem konsultować z załogą lub jej przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy – w szczególności dotyczące zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, kwestii oceny ryzyka zawodowego oraz wyposażenia w środki ochrony indywidualnej. Obowiązek prowadzenia takich konsultacji jest niezależny od liczby zatrudnionych pracowników.

...i szczególne stron

Wzrost zatrudnienia powoduje, iż relacje pracodawca – pracownicy w zakresie problematyki BHP stają się coraz bardziej sformalizowane. Zatrudnienie przekraczające 250 osób obliguje do powołania pomocniczego organu opiniodawczo-doradczego, jakim jest komisja BHP. W jej skład wchodzą:

- przedstawiciele pracodawcy, w tym pracownicy służby BHP,

- lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami,

- przedstawiciele pracowników,

- społeczny inspektor pracy.

Liczba przedstawicieli pracodawcy i pracowników ma być równa.

Przedstawicieli załogi do komisji BHP wybierają zakładowe organizacje związkowe. Jeżeli w firmie nie działają związki zawodowe o statusie organizacji zakładowych, wyboru dokonują sami zatrudnieni, w trybie przyjętym w zakładzie.

Cywilne poza rachubą

W praktyce nie można wykluczyć wątpliwości co do zasadności powołania takiej komisji – w kontekście zatrudniania przez pracodawcę 251 pracowników. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że warunkiem aktualizującym obowiązek utworzenia komisji BHP jest przekroczenie określonego w przepisach progu zatrudnienia – ale wyłącznie w oparciu o stosunek pracy. Zgodnie z art. 2 kodeksu pracy, pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Tym samym zatrudnianie 250 pracowników oraz zwiększenie zatrudnienia o pracobiorców z wykorzystaniem umów cywilnoprawnych – np. zlecenia czy o dzieło, nie spowoduje obowiązku powołania komisji BHP.

Etat bez znaczenia...

Obowiązek ustanowienia komisji jest niezależny od wymiaru czasu pracy, w jakim są zatrudnieni pracownicy. Przepisy nie wymagają, aby którykolwiek z pracowników musiał być zatrudniony na pełny etat.

Może jednak powstać wątpliwość, jak postąpić, gdy wprawdzie zatrudnia się 251 pracowników, ale część z nich przebywa na długotrwałych zwolnieniach lekarskich lub korzysta z długich urlopów związanych z rodzicielstwem? Czy istotne jest wówczas, że pracę faktycznie świadczy znacznie mniejsza liczba pracowników niż 251?

...podobnie jak absencja

Należy uznać, że obowiązek powołania komisji BHP nie zależy od tego, ilu pracowników faktycznie świadczy pracę w zakładzie, ale od formalnego stanu zatrudnienia. Fakt, że niektóre osoby są nieobecne, nawet przez długi czas, nie oznacza, że nie są zatrudnione. Tym samym, ustalając stan zatrudnienia zobowiązujący do utworzenia komisji BHP, należy jedynie ustalić liczbę osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy – niezależnie od tego, czy świadczą pracę, czy korzystają z uprawnień dających możliwość czasowego niewykonywania pracy.

- Sebastian Kryczka, prawnik, ekspert prawa pracy

Niezwłocznie po zaistnieniu zmian

Przepisy nie regulują czasu, w jakim pracodawca powinien powołać komisję BHP. W braku szczególnych uregulowań należy przyjąć, że działania zmierzające do ustanowienia takiego organu powinny zostać podjęte niezwłocznie po tym, gdy stan zatrudnienia przekroczy 251 pracowników – niezależnie od tego, jakiego rodzaju umowa o pracę będzie łączyła nowego pracownika z pracodawcą.