- Poprzedni rząd ustanawiając podwyższony wiek emerytalny zapomniał o grupie pracowników, którzy nabywają prawa do emerytury wcześniej ze względu na szczególne warunki pracy w wieku 60 lat dla mężczyzn i 55 lat dla kobiet. Okres ochronny zagwarantowany ustawą jest natomiast ograniczony tylko „od dołu" poprzez wskazanie daty jego rozpoczęcia – ustawa nie mówi, kiedy ma się zakończyć. Proszę o wykładnię, kiedy okres ochronny w stosunku do osób korzystających z wcześniejszego prawa do emerytury się rozpoczyna i jak długo trwa, skoro można z tej ochrony skorzystać tylko raz i ochrona w wieku przedemerytalnym nie może być „kategorią ruchomą i relatywną" (to cytat w Waszego forum)? Jaki wpływ ma na to ostatnia reforma obniżająca powszechny wiek emerytalny? Zakładam, że w wieku 57 lat mam zdrowie, które pozwala mi na przejście na emeryturę w wieku nie 60, ale 65 lat. Co z moją ochroną przedemerytalną w wieku ponad 60 lub 61 lat? Czy ona nadal istnieje, skoro można z niej skorzystać tylko raz? – pyta czytelnik.

Przepisy wprowadzające najnowszą reformę emerytalną (tj. ustawa z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw) określają również właściwe reguły intertemporalne (zawarte w art. 28 i art. 29 tej ustawy), czyli takie, które pozwalają na ustalenie, jakie regulacje i w jakim zakresie należy stosować w tym swoistym okresie przejściowym. To z nich wynika, do jakiego momentu mamy stosować dotychczasowe zasady, a od kiedy wiek emerytalny – a co za tym idzie, również ochronę – trzeba liczyć według nowych przepisów. Kluczową datą jest tu 1 października 2017 r., czyli dzień wejścia w życie nowych przepisów.

Trzy grupy

Zgodnie z art. 28 ww. ustawy, pracownicy, którzy dniu wejścia reformy w życie (tj. 1 października 2017 r.) będą objęci ochroną przedemerytalną, będą nią objęci przez okres 4 nieprzerwanych lat poprzedzających osiągniecie wymaganego (w myśl dotychczasowych przepisów) wieku emerytalnego.

Natomiast zgodnie z art. 29 pracownicy, którzy 1 października 2017 r. nie będą objęci ochroną przedemerytalną, a taką ochroną zostaliby objęci w okresie 4 lat od 1 października 2017 r., będą chronieni przed wypowiedzeniem od 1 października 2017 r. do 1 października 2021 r. także wówczas, gdy upływ tego okresu przypadnie po osiągnięciu nowego wieku emerytalnego (tj. 60 lat przez kobiety i 65 lat przez mężczyzn).

Pozostałe osoby (urodzone później) będą objęte okresem ochronnym przez 4 lata licząc od wymaganego w myśl nowych przepisów wieku emerytalnego.

Wcześniejsze uprawnienia

Niektórym pracownikom przepisy szczególne dały prawo przejścia na emeryturę wcześniej niż wynikałoby to z powszechnego wieku emerytalnego. Dotyczy to m.in. górników, nauczycieli czy osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przykładem takiego szczególnego uprawnienia są m.in. emerytury pomostowe. Taki obniżony wiek emerytalny to najczęściej 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Dla osób, które mogą skorzystać z dobrodziejstwa wcześniejszej emerytury, niższy niż powszechny wiek emerytalny to „normalny ustawowy wiek emerytalny", co wielokrotnie podkreślał Sąd Najwyższy (np. w wyroku z 5 lipca 2011 r., I PK 15/2011 czy w wyroku z 9 marca 2009 r., I PK 180/08). Oznacza to, że są one objęte ochroną przed zwolnieniem na 4 lata przed osiągnięciem tego obniżonego wieku. Trzeba mieć na uwadze, że ochrona przedemerytalna przysługuje im tylko raz w życiu, co potwierdza np. wyrok Sądu Najwyższego z 28 marca 2002 r. (I PKN 141/01). Te osoby, które nie skorzystały ze swojego uprawnienia do wcześniejszej emerytury i nadal pracują, nie mogą uniknąć zwolnienia z powodu ochrony przedemerytalnej, bowiem ta przysługiwała im tylko raz, do osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego.

Wprowadzana ostatnią reformą zmiana powszechnego wieku emerytalnego nie ma wpływu na wiek emerytalny wynikający ze szczególnych regulacji. Oznacza to, że okresy, kiedy osoby mające prawo do wcześniejszej emerytury będą objęte ochroną przed zwolnieniem, również nie ulegają zmianie.

Autor jest adwokatem, partnerem w Zawirska Gąsior radcowie prawni i adwokaci