Prawo ochrony konkurencji zakazuje ustalania cen towarów lub usług przez związki przedsiębiorców – np. stowarzyszenia, izby branżowe czy samorządy zawodowe. Niedozwolone porozumienia mogą mieć formę uchwał, dokumentów lub nieformalnych rozmów czy korespondencji.
UOKiK wydał decyzję, w której stwierdził niedozwolone działania stosowane przez Związek Polskich Ośrodków Leczenia Niepłodności i Wspomagania Rozrodu. Jest to organizacja, która na zasadzie dobrowolności zrzesza podmioty udzielające świadczeń medycznych. Zdaniem urzędu antymonopolowego związek ustalał ceny składane przez zrzeszonych w nim przedsiębiorców w konkursie Ministerstwa Zdrowia na wybór realizatorów programu zdrowotnego realizowanego przez ten resort.
Zebrane w postępowaniu antymonopolowym informacje i dowody wskazywały, w opinii UOKiK, że wytyczne, zalecenia i rekomendacje w zakresie cen ofertowych były przekazywane na spotkaniach związku oraz poprzez korespondencję elektroniczną. Przykładem jest wiadomość o treści: „to (...) szansa by sobie zaufać co przełoży się na nasze dochody przez następne dwa lata i mniejszy stres przy sporządzaniu oferty. (...) brak porozumienia to (...) mniejsze zyski przy większej ilości pracy".
Jak ocenił UOKiK podmioty zrzeszone w związku stanowiły większość oferentów. Koordynacja działań wyeliminowała ryzyko, że zaproponowana wysokość cen będzie miała wpływ na wybór oferentów. Nie znając działań innych przedsiębiorców, mogliby oni zaproponować niższe stawki. Tym samym porozumienie mogło wpłynąć na konieczność przeznaczenia większej ilości środków publicznych przez Ministerstwo Zdrowia. Stąd taka, a nie inna decyzja UOKiK, chociaż należy zaznaczyć, że nie jest ona ostateczna, a związkowi przysługuje prawo odwołania do sądu (Decyzja nr RŁO 4/2016).
Czy UOKiK mógł ukarać związek przedsiębiorców? Czy naruszenia reguł konkurencji może dopuścić się zrzeszenie przedsiębiorców, czy tylko indywidualnie działające firmy? Przepisy nie pozostawiają tutaj wątpliwości. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów posługuje się bowiem bardzo szeroką definicją przedsiębiorcy (DzU z 2015r., poz. 184 ze zm.). W myśl art. 2 pod tym pojęciem rozumie się przedsiębiorcę w myśl przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, a także:
- osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej,
- osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu,
- osobę fizyczną, która posiada kontrolę, w rozumieniu art. 2 pkt 4, nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, o której mowa w art. 13,
- związek przedsiębiorców, z wyłączeniem przepisów dotyczących koncentracji.
Wspomniany powyżej „związek przedsiębiorców" oznacza z kolei izby, zrzeszenia i inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców jak również związki tych organizacji.
Definicja porozumienia
Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, gdy mowa jest o porozumieniach to rozumie się przez to:
- umowy zawierane między przedsiębiorcami, między związkami przedsiębiorców oraz między przedsiębiorcami i ich związkami albo niektóre postanowienia tych umów,
- uzgodnienia dokonane w jakiejkolwiek formie przez dwóch lub więcej przedsiębiorców lub ich związki,
- uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych.
Tym samym do zawarcia porozumienia ograniczającego konkurencję, np. polegającego na ustaleniu ceny towaru lub usługi, nie musi dojść wyłącznie w wyniku podpisania oficjalnej umowy. Może ono zostać nawiązane w wyniku wymiany nieformalnych listów (maili), rozmów, przesłanych sobie nawzajem wiadomości.
Zdarzały się przypadki, w których za zmowę cenową uznawano sytuację, w której np. importer wysyłał cennik do współpracujących z nim dystrybutorów. Sugerował w nim ceny odsprzedaży, a przedsiębiorcy ci milcząco godzili się na taki stan rzeczy i stosowali zaproponowane im ceny.
