Państwowa Inspekcja Pracy nie udzieliła odpowiedzi na pytanie o sprawdzanie pracy młodocianych przy sprzedaży alkoholu. - Nie były prowadzone takie kontrole. Jeśli inspektor pracy był na kontroli w kawiarni, to w formie porady prawnej przypominał o przepisach dotyczących młodocianych – przyznaje Maria Kacprzak-Rawa, rzecznik prasowy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Warszawie.

PIP odsyła do Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Ta wprost stwierdza, że nie ma kompetencji do weryfikowania, czy młodociany zatrudniony np. w barze na plaży nie zajmuje się sprzedażą napojów wyskokowych. Ręce umywa także straż miejska >patrz ramki z pismami.

O co chodzi

W sezonie wakacyjnym – szczególnie w kurortach nadmorskich i górskich i w niektórych branżach, np. gastronomii przedsiębiorcy często i chętnie zatrudniają młodocianych do pracy. Zgodnie z art. 190 kodeksu pracy są to osoby, które ukończyły lat 16, a nie osiągnęły pełnoletności. Takie angażowanie obwarowane jest licznymi obostrzeniami i przepisami ochronnymi. Dopuszczają one przyjęcie młodocianych na umowy o pracę przy wykonywaniu prac lekkich. Przez pracę lekką rozumie się taką, która nie zagraża życiu, zdrowiu, rozwojowi psychofizycznemu młodocianego, a także nie utrudnia mu wypełniania obowiązku szkolnego.

Praca z wykazu

Zanim pracodawca przyjmie na etat absolwenta gimnazjum, powinien sporządzić wykaz prac lekkich. Aprobuje go lekarz medycyny pracy i zatwierdza właściwy inspektor pracy. Obowiązek ustalenia takiego wykazu dotyczy jednak tylko zatrudniających co najmniej 20 pracowników, a więc w praktyce dużych sklepów i restauracji. Nie zwalnia to mniejszych firm z wymogu przestrzegania tych regulacji.

Pracę w roli sprzedawcy czy kelnera można zaliczyć do prac lekkich, jeśli jej warunki nie naruszają norm charakteryzujących prace wzbronione młodocianym.

Dotyczy to m.in. zakazu zatrudniania młodocianych przy pracach związanych z produkcją, sprzedażą i konsumpcją napojów alkoholowych oraz wyrobów tytoniowych. Wielu zatrudniających je jednak całkowicie ignoruje i sytuacje, kiedy piwo w barze czy w nadmorskiej dyskotece podaje 17-letni kelner nie należą do rzadkości. I jednym, i drugim przychodzi to tym łatwiej, że żadna instytucja, urząd nie chcą się przyznać do obowiązków związanych z kontrolą przestrzegania tych zakazów.

Właścicielom barów i restauracji wydaje się, że unikną tych wymogów, gdy osoby poniżej 18 lat przyjmą na umowę cywilnoprawną. Nie może to być jednak sposób na ominięcie powinności, jakie wiążą się z zatrudnianiem młodocianych. Nie można wykluczyć sytuacji, gdy młodociany zleceniobiorca ze swoim opiekunem prawnym wystąpią do sądu o ustalenie stosunku pracy.

– Regulacje dotyczące angażowania młodocianych są precyzyjne – podkreśla Grzegorz Orłowski, radca prawny w spółce z o.o. Orłowski, Patulski, Walczak >patrz ramka. PPkt 3 załącznika nr 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (DzU nr 200, poz. 2047 ze zm.; dalej: rozporządzenie) bezwzględnie zakazuje zatrudniania młodocianych przy pracach związanych z produkcją, sprzedażą i konsumpcją napojów alkoholowych, wliczając w to obsługę konsumentów w zakładach gastronomicznych. To samo dotyczy angażowania przy pracach związanych z produkcją, sprzedażą i reklamą wyrobów tytoniowych.

Zakaz ten należy rozumieć szeroko. Będzie to zarówno sprzedaż alkoholu, jak i obsługa klientów w barach i restauracjach, np. podawanie piwa do stolika. Tak szerokie obostrzenie wynika z konieczności ochrony zdrowia psychicznego młodocianych, którzy nie powinni mieć kontaktu z wyrobami alkoholowymi, nawet jeżeli sami go nie spożywają.

Z kolei w pkt 3 załącznika nr 2 do rozporządzenia jest istotny wyjątek od tego zakazu w postaci zezwolenia na zatrudnianie młodocianych, którzy ukończyli lat 16 przy pracach przy obsłudze klientów w zakładach gastronomicznych, w których podawany jest alkohol, z wyłączeniem podawania przez młodocianych napojów alkoholowych, wykonywane między godz. 7 i 17.

STANOWISKO STRAŻY MIEJSKIEJ M.ST. WARSZAWY Z 7 LIPCA 2016 R. W SPRAWIE SPOSOBU/TRYBU ZATRUDNIANIA MŁODOCIANYCH

Kwestie dotyczące sposobu/trybu zatrudnienia pozostają w kompetencjach Państwowej Inspekcji Pracy. Zadania straży miejskiej określono w ustawie o strażach gminnych i nie odnoszą się one do działań kontrolnych w zakresie sposobu/trybu zatrudnienia osób.

Straż miejska zgodnie z posiadanymi kompetencjami podejmuje czynności w związku z naruszeniem ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, gdy ujawniane są przypadki: spożywania alkoholu w miejscach zabronionych ustawą, sprzedaży alkoholu osobom wskazanym w ustawie (w tym ze szczególnym uwzględnieniem przypadków sprzedaży alkoholu osobom do lat 18), braku umieszczenia informacji o szkodliwości spożywania alkoholu w punktach określonych ustawą. Funkcjonariusze bezwzględnie reagują w przypadkach spożywania alkoholu przez nieletnich. Strażnicy miejscy reagują też w przypadku ujawnienia przestępstwa rozpijania nieletniego (art. 208 kodeksu karnego).

Natomiast w związku z naruszeniem ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych czynności są prowadzone przez straż w przypadku sprzedaży wyroby tytoniowych osobom do lat 18, nieumieszczania informacji o zakazie sprzedaży wyrobów tytoniowych w punktach określonych ustawą, a także niestosowania się do zakazu palenia wyrobów tytoniowych w miejscach wskazanych w ustawie.

Stanowisko PARPA i Straży Miejskiej m.st. Warszawy publikujemy na stronie: http://www.rp.pl/kategoria/1211/wyjasnieniaurzedow.html

STANOWISKO PAŃSTWOWEJ AGENCJI ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH Z 6 LIPCA 2016 R. W SPRAWIE ZATRUDNIANIA MŁODOCIANYCH PRZY SPRZEDAŻY ALKOHOLU (ANA 1315/DPr/APK/2014)

Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (dalej: PARPA) wskazuje, że zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (DzU z 2016 r., poz. 487 ze zm.) do zadań Agencji należy w szczególności: opiniowanie i przygotowywanie projektów aktów prawnych oraz planów działań w zakresie polityki dotyczącej alkoholu i problemów alkoholowych; prowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej, opracowywanie ekspertyz oraz opracowywanie i wdrażanie nowych metod profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych; udzielanie merytorycznej pomocy samorządom, instytucjom, stowarzyszeniom i osobom fizycznym, realizującym zadania związane z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych, oraz zlecanie i finansowanie realizacji tych zadań; współpraca z organami samorządu województw i pełnomocnikami, o których mowa w art. 4 ust. 3; koordynacja i inicjowanie działań zwiększających skuteczność i dostępność lecznictwa odwykowego; zlecanie i finansowanie zadań związanych z rozwiązywaniem problemów alkoholowych; współpraca z organizacjami i instytucjami międzynarodowymi prowadzącymi działalność w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych; podejmowanie interwencji w związku z naruszeniem przepisów określonych w art. 131 i 15 ustawy oraz występowanie przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego.

Mając na uwadze powyższe, należy wskazać, że PARPA nie ma kompetencji do weryfikowania, czy młodociany zatrudniony np. w barze na plaży nie zajmuje się sprzedażą alkoholu.

Niezależnie od powyższego, należy wskazać, że art. 18 ust. 8 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi stanowi, że kontrola punktu sprzedaży napojów alkoholowych dokonywana przez organ zezwalający lub, na podstawie jego upoważnienia, straż gminną lub członków gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, dotyczy przestrzegania zasad i warunków korzystania z zezwolenia. A zgodnie z art. 18 ust. 7 ustawy warunkiem korzystania z zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych jest m.in.: przestrzeganie innych zasad i warunków określonych przepisami prawa. Co za tym idzie, należy wskazać, że przedsiębiorca zobowiązany jest do przestrzegania przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (DzU nr 200, poz. 2047 ze zm.). W rozporządzeniu prace związane z produkcją, sprzedażą i konsumpcją wyrobów alkoholowych, w tym obsługa konsumentów w zakładach gastronomicznych zostały wymienione wśród prac szczególnie zagrażających rozwojowi psychicznemu młodocianych. Zgodnie z rozporządzeniem młodociani mogą być zatrudnieni jedynie w lokalach – mogą wykonywać pracę pomiędzy godziną 7 i 17 i nie mogą być zaangażowani do podawania klientom alkoholu. Bezpośredni udział młodocianego w sprzedaży alkoholu stanowi zatem w każdym przypadku oczywiste złamanie przepisów i stanowi podstawę do cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych.

Odnosząc się zaś do kwestii zawierania umów cywilnoprawnych, to należy wskazać, że zgodnie z art. 3531 kodeksu cywilnego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Z uwagi na fakt, że wykonywanie czynności związanych ze sprzedażą, konsumpcją wyrobów alkoholowych zagraża rozwojowi młodocianemu, w opinii PARPA, zawarcie takiej umowy cywilnoprawnej będzie naruszało zasady współżycia społecznego oraz ustawę.

Zdaniem eksperta

Grzegorz Orłowski, radca prawny w spółce z o.o. Orłowski, Patulski, Walczak

Zezwolenie na kelnerowanie przez młodocianych wydano na podstawie delegacji ustawowej (art. 204 § 3 k.p.), upoważniającej Radę Ministrów do wydania rozporządzenia zezwalającego na wykonywanie niektórych prac uznanych w załączniku nr 1 za wzbronione młodocianym, jeżeli jest to potrzebne do odbycia przygotowania zawodowego. Są to przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ukierunkowane na ochronę rozwoju psychicznego młodych ludzi.

Stan prawny jest jasny i klarowny. W płaszczyźnie prawa pracy naruszenie tych przepisów jest wykroczeniem zagrożonym karą od 1 tys. do 30 tys. zł (art. 282 § 1 k.p.). Ich sprawcą może być osoba odpowiedzialna za stan BHP albo kierująca pracownikami lub innymi osobami fizycznymi. Niewątpliwie najbardziej predystynowaną do ścigania tych wykroczeń jest Państwowa Inspekcja Pracy (art. 10 pkt 15 ustawy z 13 kwietnia o PIP). Nie wykluczając działań innych służb (policji, straży gminnej/miejskiej), to właśnie inspektorzy pracy mają w tym względzie najszerszą gamę środków oddziaływania na pracodawców naruszających ograniczenia i zakazy związane z zatrudnianiem młodocianych.

Zakazy i ograniczenia, nawet najbardziej jasne i oczywiste to jedno, a życie, co dostrzegamy niemal wszędzie na co dzień, to drugie. Gołym okiem widać, że skala nadużyć jest duża, a przyzwolenie społeczne (pracodawców, rodziców, klientów) nie mniejsze. I podobnie jak np. przy naruszeniu obowiązku trzeźwości kierowców, okoliczność ta utrudnia eliminację takich przypadków z praktyki. Brzdąc serwujący gościom piwo w miejscowości nadmorskiej, to dla klientów raczej ciekawostka, a nie rzecz wymagająca społecznego napiętnowania.