Na mocy Polskiego Ładu od 1 stycznia 2022 roku podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ustalana jest w zależności od tego, jaki rodzaj pozarolniczej działalności prowadzi płatnik składek oraz od tego, jaką formę opodatkowania stosuje do przychodów z tej działalności.
Każda osoba prowadząca pozarolniczą działalność, która w ubiegłym roku podlegała ubezpieczeniu zdrowotnemu i była opodatkowana podatkiem liniowym, skalą podatkową lub ryczałtem ewidencjonowanym, ma obowiązek rozliczyć w skali roku należne składki na ubezpieczenie zdrowotne. Jak czytamy na stronie ZUS, służy ono temu, aby ustalić składkę na ubezpieczenie zdrowotne za dany rok na podstawie przychodów/dochodów w nim osiągniętych.
Jakie dokumenty i kiedy należy złożyć
Rozliczenie roczne należy wykazać w dokumencie rozliczeniowym za kwiecień 2023 roku:
- ZUS DRA – osoby prowadzące działalność jednoosobową,
- ZUS RCA – osoby opłacające składki za siebie oraz za inne osoby (np. zatrudnionych pracowników, zleceniobiorców).
Co się zmieniło w ZUS DRA i ZUS RCA
Od 1 maja obowiązują nowe formularze. Jak wyjaśnia ZUS, zmodyfikowano bloki „Roczne rozliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne”: XII w ZUS DRA i III.F w ZUS RCA. Osoby prowadzące działalność gospodarczą wykazują w nich dane do wyliczenia rocznej składki odrębnie dla każdej z form opodatkowania (skala podatkowa, podatek liniowy, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych).
"W odniesieniu do skali podatkowej dodano pole dotyczące kwoty należnego podatku za rok, którego dotyczy rozliczenie roczne. Pole to wypełniają wyłącznie osoby ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, które korzystały z możliwości obniżania składki do wysokości zaliczki na podatek za poszczególne miesiące" - czytamy w komunikacie.
Dodano także pola dotyczące informacji o zmianie formy opodatkowania na podstawie przepisów szczególnych, tj. od 1 stycznia albo od 1 lipca 2022 r.
Jak należy przekazać roczne rozliczenie na nowych dokumentach
Nowe wersje dokumentów można wypełniać i wysyłać elektronicznie w programie Płatnik lub w aplikacji ePłatnik na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS. Zaktualizowane programy udostępnimy 28 kwietnia 2023 r.
Wersja papierowa nowych dokumentów jest dostępna w placówkach ZUS. Może z nich skorzystać płatnik składek, który rozlicza składki wyłącznie za siebie albo zgłaszający do ubezpieczeń nie więcej niż 5 ubezpieczonych - jeśli nie korzysta z elektronicznej formy przekazywania dokumentów.
Na stronie internetowej ZUS udostępniono kalkulator do obliczania rocznej podstawy wymiaru i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Pomoże on w wyliczeniu rocznej składki na ubezpieczenie zdrowotne osobom, które będą składać dokumenty w wersji papierowej.
Kto dopłaci, a kto otrzyma zwrot
Dochód z działalności za 2022 r. wpisywany w formularzach ZUS, zasadniczo powinien się pokrywać z dochodem wykazanym w zeznaniu podatkowym. W rozmowie z "Rzeczpospolitą" Izabela Leśniewska, doradca podatkowy w kancelarii Alo-2 zauważa, że będzie jednak wiele wyjątków, np. u przedsiębiorców, którzy sprzedali środki trwałe, rozliczają różnice remanentowe czy też mieli przez parę miesięcy zawieszoną działalność.
ZUS przypomina też, że przy ustalaniu składkowego rocznego dochodu uwzględniamy przychody zwolnione przez Polski Ład z PIT (chodzi o ulgę dla rodziców mających przynajmniej czwórkę dzieci, seniorów oraz wracających z zagranicy).
Następnie wpisujemy roczną podstawę wymiaru składki. – Powinna być taka sama jak dochód. Nie może jednak być mniejsza niż 36 120 zł, tyle wynosi minimalna podstawa wymiaru. Taką kwotę wykażą przedsiębiorcy, którzy mieli niższe dochody – wyjaśnia Izabela Leśniewska.
Kolejna pozycja to roczna składka. U przedsiębiorców na skali wynosi 9 proc. podstawy wymiaru, u liniowców 4,9 proc. Porównujemy ją z sumą miesięcznych składek wynikających ze złożonych do ZUS deklaracji. One też były liczone od podstawy wymiaru, którą był dochód (minimalna składka wynosiła 270,90 zł).
– W deklaracji wpisujemy składki należne za okres luty 2022 – styczeń 2023. Czyli liczone od dochodu za okres styczeń 2022 – grudzień 2022. Składkę zdrowotną u przedsiębiorców na skali oraz liniówce liczy się bowiem z przesunięciem, od dochodu za poprzedni miesiąc – tłumaczy na łamach "Rzeczpospolitej" Artur Kowalski, doradca podatkowy w kancelarii AK-TAX.
Jeśli roczna składka jest wyższa niż suma miesięcznych, musimy dopłacić różnicę (do 22 maja), natomiast jeśli roczna składka zdrowotna jest niższa od sumy kwot należnych za poszczególne miesiące, ZUS odda nam nadpłatę. Z jego wyjaśnień wynika, że po złożeniu rocznego rozliczenia przedsiębiorcy znajdą na swoich kontach na platformie ZUS PUE wnioski o zwrot. Trzeba je sprawdzić i wysłać do 1 czerwca. ZUS zwróci nadpłatę do 1 sierpnia 2023 r. Pod warunkiem, że przedsiębiorca nie ma zaległości. Jeżeli je ma, kwota zwrotu zostanie zaliczona na ich poczet. Przedsiębiorca dostanie więc mniej, niż wykazał w deklaracji.
Czytaj więcej: