Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania podmiotu co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność minimum jednego uczestnika spółki (komandytariusza) jest limitowana co do zasady wysokością sumy komandytowej.

Powstanie jednej z przyczyn rozwiązania spółki komandytowej (dalej: sp.k.) najczęściej aktualizuje obowiązek zgłoszenia otwarcia jej likwidacji, chyba że uzgodniono inny sposób zakończenia działalności podmiotu (np. sprzedaż przedsiębiorstwa). Ustalenie to najczęściej przybiera postać uchwały wspólników, ale nie ma przeszkód, aby zawrzeć je w pierwotnej umowie spółki bądź by było ono przedmiotem zmiany kontraktu podmiotu. Przy czym porozumienie w sprawie zakończenia działalności spółki po zaistnieniu powodu jej rozwiązania, w razie wypowiedzenia umowy przez wierzyciela wspólnika lub ogłoszenia upadłości uczestnika podmiotu, wymaga zgody nie tylko pozostałych wspólników, ale też odpowiednio wierzyciela bądź syndyka.

Autorka zakłada, że zgodnie z umową sp.k. komandytariusz ma prawo do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania oraz że w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności wymagana jest jego zgoda.

Jakie są przesłanki

Rozwiązanie spółki komandytowej powodują wyłącznie:

- Przyczyny przewidziane w umowie spółki.

Wspólnicy mogą postanowić w umowie spółki, iż będzie ona istniała tylko w konkretnych okolicznościach, w pewnych zaś ulegnie rozwiązaniu. Jedną z nich może być podjęcie działalności konkurencyjnej przez jednego ze wspólników czy też upływ zakreślonego w umowie czasu, na jaki została zawarta. Jeżeli pomimo powstania przewidzianych w kontrakcie przesłanek jej rozwiązania nadal prowadzi swoją działalność, za zgodą wspólników, spółkę uważa się za przedłużoną na czas nieoznaczony. Zgoda ma być wyrażona w dowolnej formie przez wszystkich wspólników, nawet tych niemających prawa prowadzenia spraw podmiotu. Aprobata nie musi być wypowiedziana wprost, może być dorozumiana, co oznacza, że brak sprzeciwu uczestników jest równoznaczny z akceptacją kontynuacji działalności.

- Jednomyślna uchwała wszystkich wspólników.

Uchwała może być podjęta w każdym czasie. Sytuację, w której osoby wchodzące w skład sp.k. zmienią umowę podmiotu poprzez wprowadzenie zapisu, iż uchwała o jego rozwiązaniu zapada zwykłą większością głosów, należy interpretować jako przyczynę rozwiązania spółki przewidzianą w umowie, a nie tę określoną w art. 58 pkt 2 k.s.h. w zw. z art. 103 § 1 k.s.h. (tj. rozwiązanie podmiotu jednomyślną uchwałą wszystkich wspólników).

- Ogłoszenie upadłości spółki.

Termin ogłoszenia upadłości na gruncie art. 58 pkt 3 w zw. z art. 103 § 1 k.s.h. oznacza podstawę wszczęcia tego postępowania, a nie – faktyczne jego zakończenie. Wniosek o ogłoszenie upadłości należy złożyć, gdy spółka stała się niewypłacalna, czyli wtedy, gdy nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań albo gdy jej zobowiązania przekroczą wartość mienia podmiotu, choćby na bieżąco regulował należności. Rozwiązanie spółki następuje po ukończeniu postępowania upadłościowego, a wniosek o jej wykreślenie z KRS składa syndyk. Spółka nie traci bytu prawnego, gdy postępowanie upadłościowe kończy się układem lub zostaje z innych przyczyn uchylone lub umorzone.

- Śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości (zakładam, że śmierć komandytariusza zgodnie z umową sp.k. stanowi przyczynę rozwiązania spółki).

Śmierć wspólnika – co do zasady – jest powodem rozwiązania spółki. Jeżeli umowa spółki przewiduje, że prawa, jakie przysługiwały zmarłemu, nabędą wszyscy spadkobiercy, kontrakt spółki powinien również regulować zasady wykonywania ich praw. W przeciwnym razie spadkobiercy powinni wskazać jedną osobę do reprezentacji. Czynności dokonane przez pozostałych wspólników – przed takim wytypowaniem – wiążą następców prawnych zmarłego. Odmienne postanowienia umowy (w przypadku komplementariuszy, a w przypadku komandytariuszy – tylko gdy umowa sp.k. tak stanowi) są nieważne.

Przesłanką ogłoszenia upadłości wspólnika (tj. komplementariusza i komandytariusza, gdy jego nazwisko umieszczono w firmie podmiotu) jest zaś jego niewypłacalność. Przepisy upadłościowe stosuje się m.in. do ww. wspólników spółki komandytowej.

- Wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika.

Umowa może być wypowiedziana przez każdego wspólnika. Dotyczy to zarówno kontraktu na czas oznaczony, jak i nieoznaczony. Przy czym w pierwszym przypadku taka możliwość powinna wynikać z umowy, w przeciwnym razie – jej wypowiedzenie nie jest dopuszczalne. Jeżeli spółkę zawarto na czas nieoznaczony bądź na czas życia uczestnika, może być ona wypowiedziana na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego w formie pisemnego oświadczenia skierowanego do pozostałych wspólników albo tych uprawnionych do reprezentacji podmiotu (jeżeli umowa sp.k. nie stanowi inaczej).

Wierzyciel wspólnika może wypowiedzieć kontrakt nawet na czas oznaczony. Może tego dokonać na sześć miesięcy przed upływem roku obrotowego albo w terminie krótszym, jeżeli tak stanowi umowa. Warunkiem jest uprzednie bezskuteczne prowadzenie egzekucji z ruchomości wspólnika, która toczyła się w ciągu sześciu miesięcy przed wypowiedzeniem, oraz uzyskanie przez wierzyciela na podstawie tytułu egzekucyjnego roszczeń wspólnika służących mu w razie wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania.

- Prawomocne orzeczenie sądu.

Spółka może ulec rozwiązaniu na mocy orzeczenia sądu gospodarczego, bo sprawa o rozwiązanie sp.k. należy do kategorii spraw ze stosunku spółki (rejonowego, gdy wartość przedmiotu sporu, czyli wartość majątku sp.k., będzie równa lub niższa od 75 tys. zł, albo okręgowego, gdy przekroczy 75 tys. zł).

Uwaga! Pomimo śmierci lub ogłoszenia upadłości wspólnika, jak również wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela, trwa ona nadal pomiędzy pozostałymi uczestnikami podmiotu, jeżeli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią. Ustalenie takie w przypadku śmierci lub ogłoszenia upadłości powinno nastąpić niezwłocznie, a w sytuacji wypowiedzenia przed upływem jego terminu. W przeciwnym razie spadkobierca, syndyk lub wspólnik, który dokonał wypowiedzenia, a także jego wierzyciel, mogą żądać przeprowadzenia likwidacji.

Co do zasady likwidatorami spółki komandytowej są wszyscy wspólnicy. Mogą oni jednak w drodze uchwały ustanowić likwidatorami tylko niektórych spośród siebie bądź też osoby spoza swego grona. Generalnie uchwała wymaga jednomyślności, ale umowa spółki może zawierać odmienne postanowienia w tej kwestii. Na miejsce wspólnika upadłego wchodzi syndyk. Reguły te nie obowiązują, gdy likwidatora wyznacza sąd rejestrowy.

Uwaga! Otwarcie likwidacji skutkuje automatycznym wygaśnięciem prokury, w czasie likwidacji nie może być ona również ustanowiona.

Uchwała o powołaniu likwidatora/ów spółki (rozpoczynająca proces likwidacji) podlega obowiązkowemu zgłoszeniu do KRS. Likwidację prowadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji". Wniosek o wpis otwarcia likwidacji powinien być złożony do KRS w ciągu siedmiu dni od daty podjęcia uchwały o powołaniu likwidatora/ów spółki.

Uprawnienia sądu rejestrowego

Sąd rejestrowy (czyli rejonowy– sąd gospodarczy właściwy dla siedziby spółki) może ustanowić likwidatorów z grona wspólników (ale nie wszystkich – tylko niektórych spośród nich), jak również inne osoby po spełnieniu dwóch przesłanek: zaistnieniu ważnych powodów oraz złożeniu przez wspólnika bądź innej osoby mającej w tym interes prawny odpowiedniego wniosku. Sąd nie jest jednak związany jego treścią. Prawo sądu do ustanawiania likwidatorów ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Umowa spółki ani uchwała wspólników nie może go wyłączać bądź w jakikolwiek sposób go modyfikować. Przeciwne postanowienia umowy i tak będą nieważne. Podkreślenia wymaga fakt, że sąd może wyznaczyć (na wniosek) likwidatora także wówczas, gdy został on już wcześniej powołany uchwałą wspólników. Ponadto istnieje ewentualność odwołania przez sąd (nie tylko na stosowny wniosek) likwidatora powołanego uchwałą wspólników. Poza tym sąd może wymienić (tj. odwołać – nie tylko na wniosek) jedynie niektórych likwidatorów spośród tych powołanych przez wspólników.

Uwaga! Wpis likwidatorów ustanowionych przez sąd następuje z urzędu. Oznacza to, że w tym przypadku nie jest wymagany wniosek, a sąd sam dokonuje wpisu likwidatorów przez siebie wybranych.

Ważne powody

Rangę powodów, które skłoniły wspólników lub inne osoby mające w tym interes prawny do wystąpienia z wnioskiem o ustanowienie likwidatora, ocenia sąd rejestrowy. Następuje to z uwzględnieniem całokształtu danej sprawy. Kodeks spółek handlowych nie zawiera katalogu owych ważnych powodów. Żadnych wskazówek w tej kwestii nie dostarcza orzecznictwo. Wydaje się, że można do nich zaliczyć m.in. podjęcie przez wspólnika działalności konkurencyjnej, jego długotrwałą chorobę, konflikt między wspólnikami czy wyjazd uczestnika podmiotu za granicę.

Osoba mająca interes prawny

Poza wspólnikami osobami zainteresowanymi ustanowieniem przez sąd rejestrowy likwidatora mogą być: wierzyciel spółki, wierzyciel osobisty wspólnika, syndyk, współmałżonek wspólnika, osoba wskazana przez spadkobierców wspólnika, a co do zaległości podatkowych – Skarb Państwa.

Sąd rejestrowy może z ważnych powodów odwołać likwidatora z urzędu bądź na wniosek wspólnika lub osoby mającej interes prawny. Wniosek ten może dotyczyć likwidatora powołanego przez wspólników, jak również ustanowionego przez sąd. Likwidator wybrany uchwałą wspólników może być więc odwołany zarówno przez nich (jednomyślnie, chyba że umowa spółki stanowi inaczej), jak i sąd. Ważnymi powodami pozwalającymi na wystąpienie z wnioskiem o odwołanie likwidatora są np.: jego choroba, rozpoczęcie nowych interesów, które nie są wymagane do zakończenia działalności podmiotu, narażenie spółki na szkodę, utrata zdolności do czynności prawnych czy podjęcie przez niego działalności konkurencyjnej.

Natomiast odwołanie likwidatora wyznaczonego przez sąd rejestrowy możliwe jest tylko przez ten sąd. Wykreślenie likwidatorów odwołanych przez sąd rejestrowy (a nie wspólników) następuje z urzędu. Niezbędne jest więc zgłoszenie wniosku do KRS o wykreślenie likwidatora odwołanego przez wspólników (wniosek składa się w ciągu siedmiu dni od daty podjęcia uchwały ws. odwołania likwidatora).

Istotne jest również, iż sąd po odwołaniu likwidatorów nie ma kompetencji do powołania z urzędu nowych likwidatorów. Konieczny jest odpowiedni wniosek.

Po wykreśleniu spółki z KRS ekslikwidatorzy albo byli już wspólnicy zobligowani są oddać na przechowanie księgi i dokumenty zlikwidowanego podmiotu jednemu z byłych wspólników lub osobie trzeciej na minimum pięć lat. W przypadku braku zgody wspólnika lub osoby trzeciej przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy. Ekswspólnicy i osoby mające interes prawny (m.in. wierzyciele byłej spółki, byłych wspólników, ich małżonkowie czy syndyk) mają prawo przeglądać te księgi i dokumenty.

Autorka jest adwokatem

Katalog praw i obowiązków likwidatorów sp.k.

Prawa

- prowadzenie spraw spółki i jej reprezentacja w ramach czynności likwidacyjnych.

Obowiązki

- zakaz konkurencji;

- podjęcie czynności likwidacyjnych, tj. zakończenie bieżących interesów spółki, ściągniecie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki, nowe interesy mogą być podejmowane, gdy jest to niezbędne do zakończenia spraw w toku;

- podporządkowanie w stosunkach wewnętrznych uchwałom wspólników, a likwidatorów ustanowionych przez sąd jednogłośnie przegłosowanym uchwałom wspólników oraz osób mających interes prawny w ich ustanowieniu;

- sporządzenie bilansu na dzień rozpoczęcia i zakończenia likwidacji, gdy likwidacja trwa dłużej niż 1 rok sprawozdanie finansowe sporządza się na dzień zakończenia każdego roku obrotowego;

- spłata zobowiązań spółki, podział pozostałego majątku między jej wspólników oraz ewentualnie pokrycie jego niedoboru;

- zgłoszenie zakończenia likwidacji i złożenie wniosku o wykreślenie spółki z KRS.