Adiunkt i kustosz to tytuły zawodowe muzealników, a nie stanowiska pracy: Nazwę wyznaczą kwalifikacje

Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy ?z 21 listopada 1996 r. o muzeach (DzU z 2012 r., poz. 987, dalej ustawa) pracownicy zatrudnieni w tych placówkach na stanowiskach związanych z ich działalnością podstawową tworzą grupę zawodową muzealników. Zaliczają się do niej: asystent, adiunkt, kustosz oraz kustosz dyplomowany.

W praktyce pojawia się wątpliwość, jak traktować te kategorie. Czy są to stanowiska w rozumieniu prawa pracy, z których zajmowaniem związane jest wykonywanie pracy określonego rodzaju, czy są to tytuły zawodowe odzwierciedlające jedynie poziom posiadanych kwalifikacji? Rozstrzygnięcie ma istotne znaczenie praktyczne. W szczególności gdy pracownikowi przypisuje się określone obowiązki i odpowiedzialność czy wypowiada angaż.

Bez definicji

Wymieniając poszczególne kategorie muzealników, ustawa stwierdza, że są to „stanowiska związane ?z działalnością podstawową muzeów". Pojęciem „stanowiska" posługuje się też rozporządzenie ministra kultury i dziedzictwa narodowego ?z 7 sierpnia 2012 r. w sprawie wymagań kwalifikacyjnych uprawniających do zajmowania określonych stanowisk w muzeach oraz sposobu ich stwierdzania (DzU z 2012 r., ?poz. 937, dalej rozporządzenie). Pojęcia te nie oznaczają jednak stanowisk pracy według prawa pracy.

Działalność podstawowa muzeum to ta określona w jego regulaminie lub statucie, nienastawiona na osiągnięcie zysku i służąca realizacji celów zdefiniowanych w art. 1 ustawy, polegająca na wykonywaniu czynności wymienionych w jej ?art. 2. To, co mogą robić te placówki, pośrednio wyznacza zakres obowiązków muzealników. Ustawa nie definiuje jednak powinności pracowniczych odrębnie dla asystenta, adiunkta, kustosza i kustosza dyplomowanego. Nie robią tego też inne akty dotyczące funkcjonowania muzeów, w tym rozporządzenie. W konsekwencji samo nazwanie przez ustawę i rozporządzenie posad asystenta, adiunkta, kustosza ?i kustosza dyplomowanego stanowiskami nie przesądza o uznaniu ich za takie w rozumieniu prawa pracy.

W świetle poglądów doktryny ?i orzecznictwa SN pojęcia „stanowisko pracy" używa się w dwóch głównych znaczeniach. Po pierwsze, rozumie się przez to powiązany z nim ogół obowiązków i funkcji (por. wyrok SN z 9 marca 2011 r., II PK 225/10), utożsamiając go niejako ?z „rodzajem pracy". Po drugie, „stanowisko pracy" jest rozumiane jako element struktury organizacyjnej zakładu – najmniejsza jej jednostka o określonym celu i zakresie działania.

Obie definicje sprowadzają się do tego, że ze stanowiskiem pracy powinien być powiązany konkretny, wyraźnie określony, charakterystyczny dla niego zakres obowiązków (por. wyrok SN z 7 stycznia ?2010 r., II PK 163/09).

Ważne kwalifikacje

Podział muzealników na cztery kategorie ma jednak inny cel. Zgodnie z ustawą każdy należący do jednej z nich powinien mieć kwalifikacje muzealnicze odpowiednie do zajmowanego stanowiska. Szczegółowo określa je rozporządzenie, odrębnie dla asystenta, adiunkta, kustosza i kustosza dyplomowanego. Dlatego te kategorie należy traktować jako tytuły zawodowe muzealników, określające specjalizację, charakterystykę oraz rangę posad zajmowanych przez pracowników placówki związanych z jej  działalnością podstawową. Innymi słowy, określenie pracownika muzeum asystentem, adiunktem, kustoszem czy kustoszem dyplomowanym odnosi się jedynie do jego kwalifikacji zawodowych ?i stażu pracy. Pozwalają one zaliczyć go do tej grupy zawodowej oraz przypisać mu zakres obowiązków ?z art. 2 ustawy. Należy go traktować jako maksymalny wykaz zadań, jakie mogą wykonywać zatrudnieni ?w muzeum asystent, adiunkt, kustosz czy kustosz dyplomowany ?i jakie można powierzać tym osobom w zindywidualizowanym stosunku pracy. Natomiast przyznanie pracownikowi tytułu asystenta nie oznacza powierzenia mu określonego rodzaju pracy.

Sąd tłumaczy

Potwierdził to SN w wyroku ?z 3 września 2013 r. W jego ocenie pojęcia asystent, adiunkt, kustosz ?i kustosz dyplomowany są tytułami zawodowymi, jakie mogą przysługiwać pracownikom należącym do grupy muzealników, a nie odrębnymi stanowiskami w rozumieniu przepisów prawa pracy. Pojęcia te nie odpowiadają kryteriom definiującym „stanowisko pracy" według prawa pracy. W konsekwencji pracownicy z tytułem zawodowym odpowiednio asystenta, adiunkta, kustosza czy kustosza dyplomowanego mogą wykonywać prace różnego rodzaju i zajmować różne stanowiska w zależności od rodzaju powierzonych im przez pracodawcę i faktycznie wykonywanych obowiązków pracowniczych. Nie ma przy tym znaczenia, że w konkretnym muzeum przepisy wewnętrzne jako stanowiska pracy wskazują asystenta, adiunkta, kustosza i kustosza dyplomowanego.

Rodzaj pracy powierzonej zatrudnionemu można ustalić w różny sposób >patrz ramka. To też należy brać pod uwagę, ustalając posady każdego etatowca. O stanowisku np. asystenta decydują zatem konkretnie wskazane mu obowiązki (lub faktycznie wykonywane), a nie zaliczenie go do grupy asystentów. Niewykluczona jest sytuacja, w której część asystentów będzie zatrudniona na stanowiskach związanych z katalogowaniem i naukowym opracowaniem zgromadzonych zbiorów, część z organizowaniem badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych, a część z prowadzeniem działalności wydawniczej. Ich posady będą różne, nawet jeśli w umowie ?o pracę każdy z nich będzie miał wskazane stanowisko „asystent".

Jakie skutki

Uznanie tytułów zawodowych za stanowiska pracy pociągałoby wiele problemów praktycznych. W szczególności skoro zakres obowiązków byłby identyczny dla asystenta, adiunkta, kustosza oraz kustosza dyplomowanego, to te cztery formalnie różne posady miałyby jednakowy wykaz powinności. Nie wyznaczałby on podległości służbowej i odpowiedzialności za rozdzielanie pracy ?i nadzorowanie podwładnych. Jednocześnie lista tych obowiązków byłaby szeroka, od – jak stanowi ?art. 2 ustawy – katalogowania i naukowego opracowywania zgromadzonych zbiorów poprzez urządzanie wystaw stałych i czasowych po organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych.

Łukasz Chruściel

Robert Stępień, aplikant radcowski ?w Kancelarii Raczkowski i Wspólnicy

Na kilka sposobów

Rodzaj pracy można powierzyć:

Zdaniem autora

Łukasz Chruściel radca prawny, kieruje biurem Kancelarii Raczkowski i Wspólnicy w Katowicach

Stwierdzenie, że kategorie muzealników nie są stanowiskami pracy, jest też istotne dla tych muzeów, które zamierzają redukować zatrudnienie z przyczyn niedotyczących pracowników. Dobierając osoby do zwolnienia, trzeba je porównać wyłącznie z wykonującymi taką samą lub podobną pracę (zatrudnionymi na takim samym lub podobnym stanowisku). Nie trzeba zaś porównywać ze sobą wszystkich zaangażowanych w placówce, którym przysługuje odpowiednio tytuł asystenta czy kustosza dyplomowanego, jeżeli wykonują różne obowiązki i w konsekwencji zajmują odmienne stanowiska.