Art. 1012 § 2 k.p. wskazuje dwa przypadki, których wystąpienie powoduje wygaśnięcie zakazu konkurencji. Pierwszy polega na ustaniu przyczyn uzasadniających taki zakaz, a drugi zachodzi wtedy, gdy pracodawca nie wywiązuje się z wypłaty odszkodowania. Pierwszy dotyczy sytuacji, gdy posiadane przez pracownika informacje utraciły szczególnie ważny charakter dla ochrony interesów dotychczasowego pracodawcy. Przyjmuje się, że ocena, czy i kiedy to następuje, należy do szefa. Zwolnienie takie następuje w postaci oświadczenia woli pracodawcy w formie powiadomienia byłego pracownika na piśmie o zwolnieniu z zakazu konkurencji.

Gdy to podwładny jest przekonany, że posiadane przez niego informacje utraciły charakter szczególnie ważnych, ale szef nie chce zwolnić go z zakazu, może dochodzić swoich racji przed sądem. Na podstawie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego ma prawo domagać się ustalenia przez sąd, że nie jest już zobowiązany do powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy z tytułu zawartej umowy.

Drugą okolicznością powodującą wygaśnięcie zakazu lojalności jest niewywiązywanie się pracodawcy z wypłaty odszkodowania – zarówno wtedy, gdy w ogóle go nie wypłaca, jak i wtedy, gdy robi to nieterminowo.

O tym, czy doszło do niewykonania zobowiązania przez szefa, skutkującego wygaśnięciem zakazu konkurencji, czy też do nienależytego jego wykonania powodującego wyłącznie sankcje przewidziane w art. 481 i 491 kodeksu cywilnego, decyduje najczęściej zachowanie pracownika. Przyjmuje się bowiem, że o wygaśnięciu zakazu konkurencji w związku z nieterminową wypłatą odszkodowania można mówić tylko wtedy, gdy pracownik odmówi przyjęcia wpłaconych z opóźnieniem rat odszkodowania i powiadomi byłego pracodawcę o ustaniu jego zdaniem zakazu konkurencji (wyrok SN z 10 października 2003 r. I PK 528/02 i wyrok SN ?z 27 maja 2009 r. II PK 300/08).

W razie ustania przyczyn uzasadniających zakaz lojalności albo w razie niewywiązywania się pracodawcy z wypłaty odszkodowania pracownik może więc podjąć określoną w umowie działalność konkurencyjną. Z regulacji zawartych w kodeksie pracy nie wynika natomiast, że z mocy prawa wygasa zawarta przez strony umowa o zakazie konkurencji. Dotyczy to tylko zobowiązania, jakie przyjął na siebie etatowiec, a nie zobowiązania pracodawcy do wypłaty odszkodowania. Zatem szef musi płacić dalej, gdyż do tego zobowiązał się w umowie.

—Joanna Staniewicz, radca prawny, Kancelaria Prawna Piszcz, Norek i Wspólnicy

Jak zakończyć umowę

Umowę o zakazie konkurencji można rozwiązać pod warunkiem, że takie uprawnienie zostało w niej przewidziane. Dopuszczalne jest także zawarcie w tym zakazie postanowień tworzących po stronie pracodawcy oraz pracownika prawo do odstąpienia od umowy. Sąd Najwyższy wprost wskazał, że do umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy można wprowadzić prawo odstąpienia od niego (art. 395 k.c.), jeśli nie jest to sprzeczne z zasadami prawa pracy. Rozstrzygnął też, że dopuszczalne jest wcześniejsze rozwiązanie zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy na mocy umowy stron i przyczyna tego rozwiązania może być sformułowana w sposób ogólny, co nie podlega weryfikacji sądowej (wyrok SN z 22 czerwca 2012 r. I PK 237/11 i wyrok SN z 16 czerwca 2011 r. III BP 2/11).