Urlop bezpłatny nie do zasiłku

Wynika to z faktu, że w okresie urlopu bezpłatnego stosunek pracy ulega niejako zawieszeniu. To samo dotyczy więc tytułu do ubezpieczeń, jakim jest zatrudnienie. Zaś wymogiem niezbędnym do uzyskania prawa do świadczenia za czas niezdolności do pracy jest to, żeby powstała ona w trakcie „aktywnego" tytułu do ubezpieczeń.

Ogólne zasady

Uprawnienie do zasiłku chorobowego określa ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77 poz. 512 ze zm.). Zgodnie z jej art. 12 ust. 2 pkt 1 zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie urlopu bezpłatnego.

Oznacza to, że jeśli pracownik zachorował w czasie urlopu bezpłatnego, to za czas tej absencji nie otrzyma zasiłku. Brak prawa do świadczenia wynika z założenia, że zasiłek przysługuje w miejsce zarobku, który podwładny uzyskałby, gdyby był zdrowy.

Wskazany przepis wyłącza prawo do zasiłku chorobowego tylko za czas niezdolności do pracy przypadającej w czasie urlopu bezpłatnego. Brak jest podstaw do odmowy wypłaty tego świadczenia, gdy choroba rozpoczęła się co prawda w okresie urlopu bezpłatnego, ale trwa nadal po jego ustaniu w czasie „normalnego" zatrudnienia. Sam fakt powstania niezdolności do pracy w czasie urlopu bezpłatnego nie stanowi bowiem przesłanki do odmowy wypłacania zasiłku chorobowego za okres po zakończeniu tego wolnego i powrocie do pracy, jeżeli choroba wciąż trwa.

Przykład

Pani Jolanta korzystała z urlopu bezpłatnego udzielonego jej przez pracodawcę na miesiąc, do 1 marca 2013 r. Pod koniec tego wolnego, tj. 18 lutego, zachorowała i była niezdolna do pracy do 12 maja 2013 r. Od 1 marca 2013 r. uzyskała ona prawo do wynagrodzenia za czas choroby za 33 dni, a następnie do zasiłku chorobowego.

Wadliwe udzielenie

Co istotne, pracownik nie traci prawa do zasiłku w razie wadliwego udzielenia mu urlopu bezpłatnego. Zatem w przypadku skierowania go na taki urlop niezgodnie z art. 174 § 1 k.p. – z inicjatywy firmy i bez pisemnego wniosku o udzielenie mu takiego wolnego – chory ma prawo do świadczenia. Tak też wskazywał Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 15 października 1996 r. (III AUa 34/96).

Po ustaniu zatrudnienia

W praktyce powstają wątpliwości odnośnie prawa do zasiłku chorobowego pracowników, którzy zachorowali po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli bezpośrednio przed zakończeniem zatrudnienia przebywali na urlopie bezpłatnym. Jak wynika z art. 7 w/wym. ustawy, zasiłek przysługuje osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli:

Mimo takiego brzmienia przepisu zdarza się, że oddziały ZUS odmawiają byłym pracownikom prawa do zasiłku chorobowego, gdy przed ustaniem zatrudnienia przebywali oni na dłuższym urlopie bezpłatnym. Słuszność ich postępowania potwierdził Sąd Najwyższy. Rozstrzygając tę kwestię w uchwale z 12 czerwca 2002 r. (III UZP 4/02) stwierdził, że osoba, która w ostatnim miesiącu zatrudnienia przebywała na urlopie bezpłatnym, a niezdolna do pracy stała się przed upływem 14 dni od ustania stosunku pracy, nie nabywa prawa do zasiłku chorobowego na podstawie art. 7 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Podkreślił, że ponieważ zakresy zatrudnienia (ubezpieczenia) nie pokrywają się z tytułem ubezpieczenia, to nie każda niezdolność do pracy, która powstała w czasie pozostawania w stosunku pracy rodzi prawo do świadczenia. Prawo to nie powstaje bowiem w trakcie przypadających w czasie zatrudnienia takich zdarzeń, jak m.in.:

Ponadto SN wskazał, że stosunek ubezpieczenia realizuje się tylko wówczas, gdy osoba będąca podmiotem ubezpieczenia chorobowego opłaca przypadającą od niej składkę. Gdy zaś dochodzi do zawieszenia wzajemnych obowiązków przez pracownika i przez pracodawcę (świadczenia pracy i wynagrodzenia), jak to ma miejsce w czasie urlopu bezpłatnego, składki tej się nie opłaca.

Przykład

Pani Anna od 3 miesięcy korzystała z urlopu bezpłatnego. W czasie tego wolnego, 15 maja 2013 r. stawiła się u swego pracodawcy i rozwiązała z nim umowę o pracę za porozumieniem stron. Po upływie 10 dni kobieta zachorowała i była na zwolnieniu lekarskim przez 2 miesiące. Następnie zwróciła się do ZUS o wypłatę zasiłku chorobowego. ZUS odmówił jej prawa do świadczenia twierdząc, że okres urlopu bezpłatnego nie stanowi tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego, więc niezdolność do pracy pani Anny powstała po upływie 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego. Wobec tego brak jest podstaw do wypłaty zasiłku. Pani Anna wniosła odwołanie od tej decyzji do sądu. Sąd jednak oddalił jej odwołanie, gdyż okres korzystania z urlopu bezpłatnego nie stanowi tytułu ubezpieczenia chorobowego i ZUS słusznie uznał, że nie ma podstaw, aby wypłacić zasiłek.

WNIOSEK

Korzystanie z urlopu bezpłatnego jest niekorzystne dla pracownika nie tylko z tego powodu, że nie uzyskuje on wówczas wynagrodzenia za pracę, ale także dlatego, że w razie choroby nie nabędzie prawa do zasiłku chorobowego.

Ostatni dzień pracy i ubezpieczenia

Okresy urlopu bezpłatnego nie stanowią tytułu ubezpieczenia także z tego powodu, że podczas ich trwania nie może dojść do spełnienia się ryzyka ubezpieczenia chorobowego – czyli do utraty zarobku danego pracownika. Oznacza to, że tytuł tego ubezpieczenia nie istnieje wówczas, gdy podwładny korzysta z urlopu bezpłatnego. W takiej sytuacji zachodzi przerwa w ubezpieczeniu. Powoduje to, że zatrudnienie w czasie urlopu bezpłatnego nie stanowi tytułu do ubezpieczenia chorobowego. Nie można zatem, w razie powstania choroby po rozwiązaniu się stosunku pracy, otrzymać zasiłku, jeśli do tego momentu pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym. Tytuł ubezpieczenia chorobowego ustaje bowiem wtedy w ostatnim dniu pracy (a nie zatrudnienia) przed skorzystaniem z urlopu bezpłatnego.