Produkty ciekawie zaprojektowane sprzedają się znacznie lepiej niż te o przeciętnej linii, nieskupiające uwagi potencjalnego konsumenta. Projektanci dążą zatem do osiągnięcia takiej formy produktu, która nie zakłócając jego funkcjonalności, wpływa korzystnie na pozytywne doznania estetyczne potencjalnych klientów. Takie podejście powoduje wzrost atrakcyjności produktów, a w konsekwencji znaczne korzyści ekonomiczne. Pojawienie się nowego produktu odnoszącego sukces rynkowy zawsze powoduje zainteresowanie konkurencji. Aby jednak zainteresowanie to nie zmieniło się w dozwolone naśladownictwo, twórca powinien wykorzystać skuteczne narzędzia prawne, zapewniające ochronę tego typu działalności.
Duże i mniejsze
Wzorem jest nowa postać produktu o indywidualnym charakterze. Wzorami przemysłowymi mogą być w zasadzie wszelkie postacie dużych produktów, takich jak budynki, samochody, jachty, a także postacie mniejszych przedmiotów, jak telefony, zegarki, akcesoria. Wzór przemysłowy może być trójwymiarowy (np. felga samochodowa) lub dwuwymiarowy (np. postać strony internetowej). Jako wzór przemysłowy może zostać zarejestrowany kształt produktu (np. nowy wzór biżuterii) lub kształt części produktu (np. zakrętka), opakowanie towaru (np. kształt butelki), faktura materiału, logo produktu czy też jego zdobienie.
Prawo z rejestracji może przysługiwać pracodawcy lub zamawiającemu, gdy twórca wzoru jest w stosunku pracy lub realizuje określoną umowę
Rośnie cena
W miarę postępu technicznego wzrastają wymagania stawiane wyrobom przemysłowym, od których oczekuje się obecnie nie tylko cech związanych z użytkowością przedmiotu, ale również odpowiednich walorów estetycznych. Wygląd przedmiotu staje się obecnie coraz częściej czynnikiem oddziaływującym na decyzję nabywcy. W ten sposób udana forma produktu niejednokrotnie przyczynia się do zwiększenia jego wartości ekonomicznej, nie powodując przy tym zwiększania kosztów produkcji. Wzornictwo przemysłowe odgrywa także ważną rolę w tych sytuacjach, gdy ze względów konkurencyjnych należy wprowadzić na rynek produkt o nowych cechach jakościowych.
W zależności od systemu prawnego obowiązującego w danym kraju twórca wzoru przemysłowego może uzyskać ochronę dla postaci swego produktu na podstawie ustawy szczegółowej dotyczącej wzorów lub też na podstawie prawa autorskiego oraz innych ustaw. W polskim systemie prawnym istnieje możliwość kumulatywnej ochrony prawnej wzorów przemysłowych. Ponadto niektóre wzory mogą uzyskać ochronę jako znaki towarowe. W dziedzinie prawa własności intelektualnej często jedne i te same dobra mogą być chronione przez różne przepisy ze względu na to, że niekiedy dobra te posiadają takie same właściwości, z których można czynić różny użytek. W ustawie prawo własności przemysłowej (p.w.p.) ochrona wzorów oparta została na założeniach charakterystycznych dla systemu prawa patentowego, wiążących powstanie prawa skutecznego erga omnes z dochowaniem pewnych wymogów formalnych i rejestracją dobra chronionego.
Konieczna rejestracja w urzędzie
Na wzór przemysłowy udziela się prawa z rejestracji, które przysługuje twórcy lub współtwórcom wzoru. Prawo z rejestracji może przysługiwać pracodawcy lub zamawiającemu, gdy twórca wzoru jest w stosunku pracy lub realizuje określoną umowę. Ponadto prawo z rejestracji jest zbywalne oraz podlega dziedziczeniu. Uprawniony może w drodze umowy licencyjnej udzielić innej osobie upoważnienia do korzystania z jego wzoru przemysłowego. Wydanie decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji wzoru przemysłowego następuje po sprawdzeniu w Urzędzie Patentowym RP prawidłowości zgłoszenia tego wzoru. Urząd Patentowy nie przeprowadza natomiast badania merytorycznego danego wzoru, a osoba pragnąca uzyskać prawo z rejestracji powinna spełnić jedynie przesłanki formalne. W ustaleniu zakresu prawa z rejestracji podstawowym źródłem są zawarte w zgłoszeniu opis wzoru i jego rysunek. Udzielenie ochrony w trybie rejestracji formalnej zakłada, że zgłaszający sam dokonuje oceny przedmiotu swojego zgłoszenia i możliwości jego ochrony. Często zdarza się, że ocena dokonana przez zgłaszającego będzie błędna, co może wówczas doprowadzić do konfliktów z innymi, wcześniejszymi uprawnionymi, a także do unieważnienia prawa wyłącznego do danego wzoru.
Opłata i termin
Wyłączne prawo ze wzoru przemysłowego nie może trwać bezterminowo. Prawa z rejestracji wzoru udziela się na 25 lat. Jednak ten okres ochrony podzielony jest na 5-letnie okresy, z czego wynika, że minimalny okres ochrony wzoru wynosi 5 lat. Udzielenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochrony. W razie nieuiszczenia opłaty w wyznaczonym terminie Urząd Patentowy stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji. Czas trwania ochrony wynikającej z rejestracji liczy się od dnia dokonania zgłoszenia do Urzędu Patentowego.
Michał Ziółkowski, rzecznik patentowy w kancelarii K&L Gates Jamka sp.k.
Należy zaznaczyć, że ochronę jako wzór przemysłowy może uzyskać wiele różnorodnych postaci produktów ze znacznie odmiennych dziedzin. Ochrona może być także udzielona na przedmioty uważane za dzieła sztuki (fine arts) oraz na dzieła sztuki użytkowej (applied arts). Jednak w praktyce to przedmioty z założenia istniejące lub mogące istnieć w tysiącach lub milionach egzemplarzy, a nie wysublimowane prace twórcze, takie jak obrazy czy rzeźby, które mają charakter jednostkowy, podlegają tej wyspecjalizowanej ochronie.
