Mediacja poprzedza rozpatrzenie skargi przez sąd i jest sposobem na polubowne rozwiązywanie sporu, prowadzące do zawarcia kompromisu. Istotą mediacji jest wyjaśnienie i rozważenie okoliczności faktycznych i prawnych sprawy.

Na wniosek podatnika (skarżącego) lub organu, złożony przed wyznaczeniem rozprawy, może być przeprowadzone postępowanie mediacyjne (art. 115 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi; dalej: ppsa). Celem tego postępowania jest wyjaśnienie i rozważenie okoliczności faktycznych i prawnych sprawy oraz przyjęcie przez strony ustaleń co do sposobu jej załatwienia w granicach obowiązującego prawa.

Posiedzenie takie odbywa się z udziałem stron. Mediacja dotyczy więc decyzji ostatecznych, na które złożono skargę do sądu. Postępowanie mediacyjne przeprowadza się zatem na etapie skargowym, gdzie strony (będące w sporze), czyli podatnik i organ podatkowy stają się równorzędnymi partnerami – stronami.

W mediacji istotna jest jej dobrowolność, bowiem mediacja bez zgody którejkolwiek ze stron nie przyniesie pozytywnych, a więc oczekiwanych efektów. Z kolei bez akceptacji stron mediator będzie skazany na porażkę. Głównym celem postępowania mediacyjnego jest porozumienie się stron co do sposobu załatwienia spornej sprawy (konfliktu) poprzez znalezienie rozwiązania satysfakcjonującego obydwie strony.

Istotny jest jednak wniosek podatnika, który powinien odpowiednio umotywować, z jakich przyczyn żąda przeprowadzenia postępowania mediacyjnego i dlaczego jest to dla niego istotne. Nie każdy wniosek uzasadnia więc przeprowadzenie mediacji. Decyduje o tym sędzia sprawozdawca (referendarza sądowy), który może uznać przeprowadzenie takiego postępowania za konieczne lub nie.

Przykład

Podatnik Adam Kowalski zwrócił się o ugodowe załatwienie problemu spornej granicy do inwestora i do starosty.

We wniosku wskazał, że żąda przeprowadzenia postępowania mediacyjnego celem ustalenia przebiegu granicy z uwzględnieniem zasiedzenia przygranicznego pasa ziemi, dzięki czemu sporna studnia i budynek będą znajdować się w obszarze jego działki.

Ustalenia te będą miały wpływ na wysokość płaconego przez pana Adama podatku od nieruchomości.

Stronami podatkowego postępowania mediacyjnego są:

Sam wniosek powinien zawierać m.in. dane wnioskodawcy, określenie stron, przedstawienie żądania, wskazanie okoliczności dotyczących przeprowadzenia mediacji oraz uzasadnienie stanowiska strony żądającej mediacji.

Mediacja jest szansą na polubowne zakończenie wszystkich spraw – sporów, czemu właśnie skierowanie sprawy na drogę mediacji może służyć (wyrok WSA w Poznaniu z 15 maja 2013 r., II SA/Po 718/12). Dzięki mediacji podatnik może niejednokrotnie osiągnąć zamierzony przez siebie cel bez przeprowadzania całego postępowania sądowo-administracyjnego.

W przypadku pomyślnie zakończonej mediacji organ podatkowy może zmienić swoją decyzję.

Przykład

Na wniosek strony skarżącej podatnika Przemysława Nowakowskiego wszczęte zostało postępowanie mediacyjne.

W toku postępowania mediacyjnego strony, tzn. pan Przemysław oraz organ podatkowy, uzgodniły i wspólnie zaakceptowały uwzględnienie w kosztach uzyskania przychodów wykazanego przez spółkę PPHU „ASTRA" Przemysław Nowakowski sp. z o.o. ilość zużycia kostki brukowej.

Dyrektor izby skarbowej w wyniku przeprowadzonego postępowania mediacyjnego zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uchylił decyzję organu pierwszej instancji w całości i orzekł, że wysokość zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób prawnych za 2010 r. wynosi 12 320 zł.