Zgodnie z ustawą z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (DzU nr 223, poz. 1458 ze zm., dalej ustawa) do okresów pracy uprawniających do dodatku za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowej i jednorazowej odprawy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy wlicza się wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy. Pod warunkiem że z mocy odrębnych przepisów wlicza się je do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Prowadzenie gospodarstwa

Ustawa z 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (DzU nr 54, poz. 310, dalej ustawa o wliczaniu okresów pracy) przewiduje 3 podstawowe sposoby zaliczenia pracy na roli do wysługi lat pracownika. Są to:

- prowadzenie indywidualnego gospodarstwa rolnego,

- przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16. roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez teściów lub rodziców, poprzedzające jego objęcie,

- zaliczenie przypadających po 31 grudnia 1982 r. okresów pracy w gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Jak wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 maja 1999 r. (II SA 204/99), przez prowadzenie gospodarstwa rolnego należy rozumieć samodzielną lub przy pomocy innych osób (bliskich, pracowników najemnych) faktyczną pracę w gospodarstwie rolnym wykonywaną na własny rachunek w charakterze właściciela bądź posiadacza w rozumieniu art. 336 kodeksu cywilnego >patrz ramka. Trzeba mieć przy tym pełną zdolność do czynności prawnych, czyli ukończone 18 lat.

Ustawa o wliczaniu okresów pracy nie łączy prowadzenia tego gospodarstwa z prawem własności. Potwierdza to uchwała Sądu Najwyższego z 16 stycznia 1996 r. (I PZP 36/95). Według niej można prowadzić gospodarstwo, będąc zarówno jego właścicielem, posiadaczem samoistnym, jak i posiadaczem zależnym. Podobne stanowisko zajął NSA w wyroku z 5 października 2001 r. (II SA 1858/01).

Objęcie to nie tylko spadek

Pracodawca samorządowy zaliczy urzędnikowi do wysługi także przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16. roku życia w gospodarstwie prowadzonym przez teściów lub rodziców, poprzedzające jego objęcie. Pod pojęciem „objęcie gospodarstwa rolnego" należy rozumieć nie tylko nabycie jego własności w drodze np. darowizny czy spadku, ale także w wyniku objęcia go w posiadanie (dzierżawa).

Objęcie nie musiało też nastąpić bezpośrednio po zaprzestaniu pracy w nim. Jak bowiem wynika z wyroku SN z 16 grudnia 1994 r. (I PRN 115/94), „okres pracy poprzedzający objęcie tego gospodarstwa" mieści w sobie dopuszczalność przerwy między pracą w gospodarstwie rodziców lub teściów a objęciem jego prowadzenia.

Bezwzględnie musi być to jednak rola rodziców lub teściów, na której pracownik pracował, a nie jakakolwiek inna. Jednocześnie ustawa o wliczaniu okresów pracy stanowi, że objęcie nie musi dotyczyć całości gospodarstwa (rodziców bądź teściów), ale może to być jego część. Pod tym warunkiem że według kryteriów formalnych część ta mogła stanowić gospodarstwo rolne.

Przepis ten stosuje się także przy jego zbyciu i niezależnie od czasu, przez jaki było ono prowadzone (wyroki SN z: 7 września 1999 r., I PKN 250/99 i 16 grudnia 1994 r., I PRN 115/94).

Natomiast przypadające po 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie pracownik samorządowy doliczy do stażu pracy, jeśli pracował w nim w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Domownik, czyli kto

Możliwość zaliczenia określonego okresu pracy na roli jako domownik należy więc oceniać w świetle regulacji dotyczących ubezpieczenia społecznego rolników z okresu, w którym pracę tę wykonywano.

Obecnie pojęcie to definiuje art. 6 pkt 2 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (DzU z 1998 r. nr 7, poz. 25 ze zm.). Jest to osoba bliska rolnikowi, która:

- ukończyła 16 lat,

- pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,

- stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

To pojęcie nie jest tożsame z definicją domownika ze starej ustawy z 24 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, obowiązującej od 1 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1990 r. Zgodnie z nią pod pojęciem domownika należało rozumieć członków rodziny rolnika i inne osoby pracujące w gospodarstwie rolnym, jeżeli pozostawały we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem, ukończyły 16 lat i nie podlegały obowiązkowi ubezpieczenia na podstawie innych przepisów, przy czym praca w gospodarstwie rolnym stanowiła ich główne źródło utrzymania.

O ile według rozporządzenia Rady Ministrów z 28 marca 1983 r. w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (DzU z 1988 r. nr 2, poz. 10 ze zm.) praca domownika w gospodarstwie rolnym nie stanowi głównego źródła utrzymania, jeżeli domownik m.in. kształci się w szkole ponadpodstawowej lub wyższej, o tyle od 1 stycznia 1991 r. pobieranie nauki w szkole przez domownika nie wyklucza zaliczenia okresu pracy na roli przy ustalaniu prawa do świadczeń pracowniczych. Pamiętać jednak należy, że zamieszkiwanie przez większą część roku poza gospodarstwem rolnym oraz jedynie dorywcza praca w nim w czasie wakacji lub ferii zimowych nie spełnia warunku z art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy o wliczaniu okresów pracy.

Natomiast bez znaczenia do wliczenia miesięcy czy lat pracy na roli jako domownik pozostaje to, czy za okresy te opłacano składki na ubezpieczenie społeczne rolników, czy nie.

Trzeba wykazać

Oczywiście fakt wykonywania pracy w gospodarstwie rodziców (teściów) czy indywidualnym pracownik samorządowy musi udokumentować. Ustawa o wliczaniu okresów pracy stanowi, że takie okresy pracy stwierdza wójt gminy właściwy ze względu na położenie tego gospodarstwa. Potwierdzić to mogą m.in. księgi podatkowe, rejestry gruntów czy ewidencja wojskowa, w której zaznaczono odroczenie służby wojskowej w związku z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

Jeżeli natomiast organ nie ma dokumentów uzasadniających wydanie takiego zaświadczenia, to okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym można udowodnić zeznaniami co najmniej 2 świadków zamieszkujących w tym czasie na terenie, na którym jest położona ta rola. -

POSIADACZ ZALEŻNY A SAMOISTNY

Zgodnie z art. 336 k.c. posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jako właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jako użytkownik wieczysty, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

DEFINICJA GOSPODARSTWA ROLNEGO

Zgodnie z art. 553 k.c. gospodarstwo rolne to grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

Historycznie obowiązywały też normy obszarowe dla gospodarstw rolnych. Od 28 listopada 1964 r. do 22 grudnia 1974 r. minimalnie mogło mieć 0,2 ha. Między zaś 23 grudnia 1974 r. a 30 czerwca 1989 r. obszar ten musiał liczyć przynajmniej 0,5 ha. -