Uzależnianie od woli banku możliwości zmiany lub odwołania pełnomocnictwa do rachunku oszczędnościowego konsumenta – taki skutek wywoływało jedno z zaskarżonych przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów postanowień, którego stosowania zabronił właśnie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Taką klauzulę stosował jeden z banków we wzorcu umownym dotyczącym prowadzenia indywidualnego konta emerytalnego. Stwierdzała ona, że zmiana lub odwołanie pełnomocnictwa złożone przez klienta wywołuje skutek od chwili potwierdzenia tego faktu przez bank.

Zgadzając się z argumentami UOKiK sąd stwierdził, że bank uzależniał w ten sposób zmianę lub odwołanie pełnomocnictwa wyłącznie od swojej decyzji. Zdaniem urzędu antymonopolowego stosowanie tego rodzaju postanowienia prowadzi do ograniczania konsumentowi możliwości zarządzania własnymi pieniędzmi, w szczególności wtedy, gdy nie mógłby tego robić osobiście. Tak skonstruowany zapis umowny mógłby też doprowadzić do tego, że odwołany pełnomocnik dalej zarządzałby pieniędzmi konsumenta wbrew jego woli.

Ograniczone transfery...

Za niedozwolone uznane zostały też trzy postanowienia stosowane przez jedno z towarzystw ubezpieczeń na życie i także dotyczyły one wzorców umownych dotyczących prowadzenia indywidualnego konta emerytalnego. Jedna z zabronionych klauzul zastrzegała m.in., że dyspozycję wypłaty transferowej (przeniesienia pieniędzy do innej instytucji finansowej prowadzącej IKE) można wydać wyłącznie w terminie 30 dni przed upływem okresu wypowiedzenia lub dniem wygaśnięcia umowy IKE.

Tymczasem w opinii UOKiK, którą podzielił Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, klient może dokonać takiej wypłaty do końca obowiązywania umowy o prowadzenie IKE. Ponadto warto zaznaczyć, że pieniądze, które pozostają na rachunku konsumenta w momencie wygaśnięcia umowy o IKE, są obciążane podatkiem od którego konsument byłby zwolniony w przypadku dokonania wypłaty transferowej. Zatem ograniczenie kompetencji konsumenta do dysponowania zgromadzonymi środkami miało w tym wypadku daleko idące skutki finansowe.

...i kwota ubezpieczenia

Oprócz powyższych, za niedozwolone sąd uznał także dwa postanowienia zastrzegające, że wypłata z rachunku IKE oraz transferowa może spowodować pomniejszenie w razie śmierci oszczędzającego w okresie 12 miesięcy od dnia jej dokonania, gwarantowanej sumy ubezpieczenia o równowartość wypłaty transferowej.

Natomiast zdaniem UOKiK, które potwierdził także sąd wypłata z rachunku IKE oraz wypłata transferowa nie mogą być podstawą do dokonania redukcji świadczeń ubezpieczeniowych, ponieważ należą do zdarzeń wynikających z umowy z ubezpieczycielem.

Co to jest IKE

Możliwość prowadzenia indywidualnych kont emerytalnych przewiduje ustawa o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (DzU z 2004r. nr 116, poz. 1205 ze zm.).

Zgodnie z jej zapisami IKE to wyodrębniony zapis w rejestrze uczestników funduszu inwestycyjnego, wyodrębniony rachunek papierów wartościowych lub inny rachunek, na którym zapisywane są instrumenty finansowe niebędące papierami wartościowymi oraz rachunek pieniężny służący do obsługi takich rachunków w podmiocie prowadzącym działalność maklerską, lub wyodrębniony rachunek w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym, wyodrębniony rachunek bankowy w banku, wyodrębniony rachunek IKE w dobrowolnym funduszu emerytalnym, prowadzone na zasadach określonych ustawą, a w zakresie w niej nieuregulowanym - na zasadach określonych w przepisach właściwych dla tych rachunków i rejestrów.

System ten umożliwia gromadzenie środków na dodatkową emeryturę. Posiadacz konta IKE może wybrać konkretny sposób oszczędzania, począwszy od lokaty bankowej, poprzez ubezpieczenie kapitałowe, a na funduszach inwestycyjnych kończąc. Zaletą korzystania z tego instrumentu jest to, że dochody z tytułu oszczędzania są zwolnione od podatku od dochodów kapitałowych, czyli tzw. podatku Belki.

Oczywiście pod warunkiem dokonania wypłaty po osiągnięciu wieku emerytalnego. Obecnie limit wpłat wynosi 3-krotność średniego miesięcznego wynagrodzenia brutto rocznie. Od 1 stycznia 2013 kwota ta wynosi 11 139 zł (obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 listopada 2012 r. w sprawie wysokości kwoty wpłat na indywidualne konto emerytalne, MP z dnia 29 listopada 2012r., poz. 907).

Komentuje Małgorzata Cieloch, rzecznik prasowy UOKiK

Każdy może zaskarżyć

Jeżeli mamy podejrzenia, że umowa którą zamierzamy podpisać, zawiera postanowienie niedozwolone, należy zwrócić przedsiębiorcy uwagę na ten fakt. W przypadku, gdy nie wyraża on zgody na zmianę kwestionowanych punktów kontraktu, najlepiej zmienić kontrahenta.

Natomiast jeżeli już podpisaliśmy z przedsiębiorcą umowę, która zawiera niedozwolone postanowienia warto pamiętać, że nie wiążą one konsumenta z mocy prawa. Pozwy o uznanie postanowienia za niezgodne z prawem mogą kierować m.in. prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta, organizacje konsumenckie, rzecznicy konsumentów, a także sami konsumenci.