Zgodnie z przepisami ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity DzU z 2010 r. nr 220, poz. 1447 ze zm.) podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków prawem określonych. Te zaś wynikają z przepisów wielu innych ustaw. Przykładowo wskazać można przepisy prawa budowlanego czy dotyczące ochrony środowiska.

Prowadzona przez przedsiębiorcę działalność nie może również stanowić zagrożenia dla życia lub zdrowia. Nie może też powodować niebezpieczeństwa powstania szkód majątkowych w znacznych rozmiarach.

Po pierwsze zawiadomić

W przypadku, gdy działalność jest realizowana w sposób sprzeczny z prawem albo stanowi zagrożenie dla dóbr chronionych przez prawo, właściwe organy administracji publicznej mają nie tylko prawo, ale i obowiązek podjąć stosowne działania.

Jednym z takich organów jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). Zgodnie bowiem z art. 78 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, w przypadku powzięcia wiadomości o wykonywaniu działalności gospodarczej niezgodnie z przepisami ustawy, organ wykonawczy gminy zawiadamia o tym właściwe służby. To samo uprawnienie przysługuje wójtowi, gdy stwierdzi np., że działalność określonego podmiotu gospodarczego stanowi zagrożenie życia lub zdrowia, niebezpieczeństwa powstania szkód majątkowych w znacznych rozmiarach lub naruszenia środowiska.

Jak wyjaśnia prof. Cezary Kosikowski, przepisy nie wskazują konkretnego organu, do którego wójt powinien skierować zawiadomienie. Należy zatem przyjąć, że powinien to być taki urząd, który jest władny zapobiec powstałym zagrożeniom i wydać stosowne decyzje. W tym także decyzję nakazującą uciążliwemu czy szkodliwemu przedsiębiorcy wstrzymanie działalności gospodarczej. Mogą to być przede wszystkim organy koncesyjne lub wydające zezwolenia na prowadzenie określonego rodzaju działalności gospodarczej (gdy szkodliwa działalność firmy wymaga uzyskania koncesji bądź zezwolenia). Ale również policja czy prokuratura.

Jak natomiast podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z 13 czerwca 2006 r. (II S.A./Bd 172/06), zawiadomienie powinno zostać skierowane do właściwych organów niezwłocznie, „już w sytuacji uprawdopodobnienia wystąpienia danego stanu zagrożenia".

Zawiadomione organy mają natomiast obowiązek powiadomić wójta o podjętych wobec przedsiębiorcy czynnościach.

Na tym nie koniec...

Zgodnie bowiem z treścią art. 78 ust. 3, w przypadku braku możliwości zawiadomienia, właściwych organów, wójt, burmistrz lub prezydent miasta może nakazać, w drodze decyzji, wstrzymanie wykonywania działalności gospodarczej na czas niezbędny, nie dłuższy niż 3 dni.

W ocenie prof. Cezarego Kosikowskiego warunek, którego spełnienie umożliwia podjęcie przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) decyzji o czasowym wstrzymaniu wykonywania działalności gospodarczej (brak możliwości zawiadomienia), jest praktycznie bez sensu. – W obecnej dobie rozwoju środków porozumiewania się zawiadomienie właściwego organu nie powinno natrafiać na najmniejsze przeszkody natury technicznej – wyjaśnia prof. Kosikowski.

Co stwierdził sąd

Próbę wyjaśnienia, jak ten warunek należy rozumieć, podjął WSA w Bydgoszczy w cytowanym wyroku z 13 czerwca 2006 r. W uzasadnieniu tego orzeczenia sąd stwierdził, że warunek „braku możliwości" zawiadomienia, poza trudną do wystąpienia w praktyce faktyczną niemożnością zawiadomienia właściwych organów zostanie spełniony również w sytuacji, w której zaistnieje konieczność natychmiastowego działania przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), a jakakolwiek zwłoka mogłaby doprowadzić do nieodwracalnych negatywnych konsekwencji.

Brak możliwości zawiadomienia należy zatem rozumieć jako konieczność bezpośredniego działania organu wykonawczego gminy w celu zapobieżenia stanowi zagrożenia w związku z ograniczeniem możliwości takiego działania ze strony właściwych organów – podkreślił bydgoski sąd.

Sytuacje nadzwyczajne

Chodzi tu zatem o sytuacje nadzwyczajne, mające charakter swoistego stanu wyższej konieczności, gdyż decyzja wydana przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) na podstawie art. 78 ust. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wstrzymuje wykonywanie działalności gospodarczej jedynie na czas niezbędny.

Decyzji nakazującej wstrzymanie wykonywania działalności gospodarczej w razie stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia, niebezpieczeństwa powstania szkód majątkowych w znacznych rozmiarach lub naruszenia środowiska w wyniku wykonywania tej działalności nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności (art. 78 ust. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).

Jeżeli wójt (burmistrz, prezydent miasta) powiadomił właściwe organy o podejrzeniu, że dany przedsiębiorca prowadzi działalność sprzecznie z ustawą bądź w sposób powodujący zagrożenie dla życia zdrowia, środowiska naturalnego albo mienia w znacznych rozmiarach, to traci kompetencję do wydania decyzji nakazującej przedsiębiorcy wstrzymanie prowadzenia działalności gospodarczej.

WNIOSEK

Decyzji nakazującej wstrzymanie wykonywania działalności gospodarczej w razie stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia, niebezpieczeństwa powstania szkód majątkowych w znacznych rozmiarach lub naruszenia środowiska nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.