Pracodawcy muszą systematycznie sprawdzać stan zatrudnienia niepełnosprawnych w firmie i informować o tym Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Znajomość tych zasad jest konieczna m.in. dlatego, że zakłady pracy chronionej muszą mieć odpowiednie wskaźniki zatrudnienia. Także większość uprawnień pracowniczych wynikających z niepełnosprawności przysługuje od dnia wliczenia takich osób do stanu zatrudnienia.

Trudny przepis

Obowiązujące od początku 2011 r. zmiany w zakresie liczenia niepełnosprawnej kadry nadal przysparzają kłopoty. Chodzi o wprowadzony w 2011 r. art. 2a do ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji).

Każe on zwiększać stan zatrudnienia niepełnosprawnych od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność pracownika. Regulację tę stosuje się przede wszystkim przy pierwszym orzeczeniu ujawnianym przez podwładnego.

Przykład

Pracodawca zatrudnił 2 stycznia 2013 r. pana Andrzeja, który jest osobą niepełnosprawną. 10 stycznia 2013 r. przedstawił on orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Wynika z niego, że jest niepełnosprawny w tym stopniu od 1 września 2011 r. Ponieważ pan Andrzej jest nowym pracownikiem, szef powinien wliczyć go do liczby niepełnosprawnych od dnia okazania orzeczenia, czyli od 10 stycznia 2013 r.

Na podstawie art. 2a ust. 4 ustawy o rehabilitacji tę samą zasadę stosuje się do dokumentów, które potwierdzają schorzenia specjalne u pracownika, o których mowa w art. 26a ust. 1b, lub schorzenia określone w art. 21 ust. 7 ustawy o rehabilitacji. Chodzi m.in. o epilepsję, upośledzenie umysłowe, choroby psychiczne.

Te schorzenia u zatrudnionego uprawniają jego szefa m.in. do tego, aby ubiegać się o wyższe dofinansowanie. Wolno jednak z tego korzystać tylko na bieżąco, od dnia okazania przez podwładnego dowodu, że cierpi na taką chorobę.

Wstecznie wyjątkowo

Inaczej jest, gdy pracownik dostarcza kolejne orzeczenie. Można go bowiem wstecznie zaliczyć do stanu niepełnosprawnych, pod warunkiem, że wniosek o wydanie orzeczenia złożył nie później niż w dniu następującym po dniu wygaśnięcia poprzedniego.

Przykład

Spółka zatrudnia pana Marcina od 1 stycznia 2010 r. Jego orzeczenie o uznaniu za niepełnosprawnego w stopniu lekkim wygasło 31 sierpnia 2012 r. Wniosek o wydanie nowego złożył w powiatowym zespole do spraw osób niepełnosprawnych 1 września 2012 r.

Pan Marcin ponownie dostał dokument o niepełnosprawności, więc na podstawie art. 2a ust. 2 ustawy o rehabilitacji szef wliczył go do stanu zatrudnienia od dnia złożenia wniosku, tj. od 1 września. Mógł to zrobić, ponieważ z pisma wynikało, iż w tym czasie nie był on sprawny.

Jeżeli pracownik spóźni się ze złożeniem wniosku o wydanie pisma, też można go wstecznie wliczyć do niepełnosprawnych. Ale tu wolno to zrobić tylko do trzech miesięcy poprzedzających dzień przedstawienia pracodawcy orzeczenia o ponownym uznaniu za niepełnosprawnego. Tak stanowi art. 2a ust. 3 ustawy o rehabilitacji. I w tym wypadku z dokumentu ma wynikać, że w tym czasie podwładny był niepełnosprawny.

Przykład

Orzeczenie o uznaniu pani Danuty za niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym straciło ważność 15 marca 2012 r. Wniosek o wydanie nowego złożyła dopiero 15 maja 2012 r., a przedłożyła je w firmie 1 lipca.

Szef wliczył ją do zatrudnienia niepełnosprawnych na bieżąco od dnia otrzymania nowego dokumentu. Natomiast wstecznie zrobił to do trzech miesięcy poprzedzających dzień dostarczenia orzeczenia, tj. od 1 kwietnia do 30 czerwca, ponieważ w tym czasie była chora.

Kilka dokumentów

W najnowszym stanowisku Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych z 22 stycznia 2013 r. (BON-I-52311-15-2-LK/2013) odniosło się do posiadania przez niepełnosprawnych pracowników jednocześnie kilku orzeczeń o niepełnosprawności (np. o umiarkowanym stopniu na stałe oraz orzeczenie ZUS o częściowej niezdolności do pracy - traktowane na równi z takim o zaliczeniu do lekkiego stopnia niepełnosprawności).

Orzeczenie wydane na podstawie spóźnionego wniosku daje prawo do zwiększenia stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych

W jakim zakresie przy wliczaniu do zatrudnienia pracodawca powinien stosować art. 2a ustawy o rehabilitacji? Czy musi tu uznać orzeczenie „korzystniejsze" dla zatrudnionego (pod względem korzystania z dodatkowych uprawnień przez niepełnosprawnego), czy aktualne, tj. wydane później?

Wątpliwość dotyczy także jednoczesnego okazania szefowi dwóch pism potwierdzających niepełnosprawność.

BON wskazało, że jeżeli pracownik nie przekazał jednocześnie obu orzeczeń potwierdzających jego niepełnosprawność, to z art. 2a ustawy o rehabilitacji wynikają skutki przedstawienia orzeczenia pierwszego i kolejnego. Ustawa nie normuje natomiast sytuacji, w której podwładny dostarcza pracodawcy jednocześnie dwa dokumenty o niepełnosprawności w tym samym okresie.

Wówczas wolno posłużyć się np. kryterium korzystniejszego orzeczenia. W praktyce pracownik mający kilka pism o swojej niepełnosprawności w tym samym czasie przedstawia szefowi to, które jest dla niego korzystniejsze.

Autor jest doradcą prawnym Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych