Osoby objęte obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym (np. pracownicy) prawo do zasiłku bądź wynagrodzenia za czas choroby nabywają po upływie tzw. okresu oczekiwania. To 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Trzykrotnie dłuższy (90-dniowy) okres wyczekiwania obowiązuje osoby objęte tym ubezpieczeniem dobrowolnie, m.in. zleceniobiorców i menedżerów na kontrakcie.
Ustalając, czy dana osoba za czas niezdolności do pracy uzyskała prawo do świadczenia z ubezpieczenia społecznego należy uwzględniać poprzednie okresy obowiązkowego i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie liczyła więcej niż 30 dni lub jej powodem był urlop wychowawczy, bezpłatny lub odbywanie czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.
Tylko nieliczni ubezpieczeni mają prawo do zasiłku chorobowego bez okresu wyczekiwania. Przywilej ten dotyczy m.in.:
- osób będących absolwentami szkoły lub szkoły wyższej, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do niego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych,
- posłów lub senatorów, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.
Baza to oskładkowany przychód
Uprawnieni do świadczeń chorobowych menedżerowie, pracujący w oparciu o kontrakt rozliczany na podobnych zasadach jak umowa zlecenie, od pierwszego dnia niedyspozycji zdrowotnej otrzymują zasiłek. Podstawą jego wymiaru jest przychód osiągnięty za:
- 12 miesięcy poprzedzających miesiąc zachorowania lub
- pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia chorobowego – jeśli zarządca podlegał ubezpieczeniu krócej niż rok (art. 48 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa).
Do podstawy chorobówki wchodzą ozusowane należności otrzymane od płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie którego wystąpiła niezdolność do pracy (po odliczeniu 13,71 proc. przychodu). Za taki nieprzerwany okres ubezpieczenia uznaje się także kolejne okresy podlegania w danym zakładzie ubezpieczeniu chorobowemu z tego samego tytułu (np. kolejne kontrakty menedżerskie zawarte z tym samym podmiotem).
Na zasiłek menedżera nie wpływa więc m.in. wynagrodzenie uzyskane przez niego z racji realizowanej wcześniej umowy o pracę, nawet gdyby zakończyła się ona bezpośrednio przed podpisaniem kontraktu.
Limitowana podstawa
Wyliczając wysokość zasiłku dla menedżera na kontrakcie należy pamiętać o ograniczeniu miesięcznej podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Nie może ona być wyższa niż 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.
Kwotę tę ustala się miesięcznie, poczynając od trzeciego miesiąca kwartału kalendarzowego na kolejne trzy miesiące, biorąc pod uwagę przeciętne wynagrodzenie z poprzedniego kwartału, ogłaszane do celów emerytalnych (art. 20 ust. 1 i 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.; dalej ustawa o sus).
Od 1 grudnia 2012 r. do 28 lutego 2013 r. maksymalna podstawa dobrowolnej składki chorobowej może wynieść 8775,55 zł. To równowartość 250 proc. z kwoty 3510,22 zł, tj. przeciętnego wynagrodzenia w III kwartale 2012 r.
Powyższe oznacza, że w danym miesiącu do podstawy zasiłkowej osób pracujących w ramach umów cywilnoprawnych nie może wejść kwota większa niż 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału (po pomniejszeniu jej o 13,71 proc.).
Bez uzupełniania
Jeżeli w okresie uwzględnianym przy budowaniu bazy zasiłkowej przychód kontraktowego menedżera uległ zmniejszeniu wskutek niewykonywania pracy z powodu:
- niezdolności do pracy i związanego z nią pobierania zasiłku chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego, świadczenia rehabilitacyjnego albo
- odbywania ćwiczeń wojskowych,
to przy ustalaniu podstawy zasiłku:
- wyłącza się przychód za miesiące, w których menedżer z ww. przyczyn pracował przez mniej niż połowę miesiąca,
- przyjmuje się przychód – ale bez uzupełniania – za miesiące, w których wykonywał on pracę przez co najmniej połowę miesiąca (art. 50 ust. 1 ustawy zasiłkowej).
Od tej reguły istnieje jeden wyjątek. Gdy w każdym miesiącu okresu, z którego liczy się podstawę wymiaru zasiłku, menedżer realizował przypisane mu zadania przez mniej niż połowę miesiąca, świadczenie chorobowe trzeba kalkulować biorąc pod uwagę przychód za wszystkie miesiące w faktycznej wysokości, bez uzupełniania. Ale dzieje się tak tylko wtedy, gdy przyczyną przerwy w pracy była jedna z tych, o których mowa wyżej >patrz ramka.
Uzupełniania podstawy zasiłkowej menedżera nie praktykuje się również wtedy, kiedy został on objęty ubezpieczeniem chorobowym w trakcie miesiąca, a w następnym miesiącu stał się niezdolny do pracy. W takich okolicznościach bazę obliczeniową zasiłku stanowi podlegający ozusowaniu faktyczny przychód z pierwszego niepełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia (po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. wartości tego przychodu).
Inaczej niż pracownicy
Świadczenie chorobowe osoby zatrudnionej na podstawie kontraktu menedżerskiego niejednokrotnie oblicza się inaczej niż zasiłek pracownika. W podstawie zasiłkowej menedżera uwzględnia się bowiem:
- składniki przysługujące za okres absencji chorobowej, a także przysługujące do określonego terminu,
- składniki, których wypłaty zaprzestano,
- wszystkie przychody uzyskane przez menedżera z tytułu kontraktu, które stanowią podstawę wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe (a więc nie tylko wynagrodzenie za pracę, ale także inne świadczenia takie jak np. wartość oskładkowanego pakietu medycznego czy rachunków za prywatny telefon opłacanych przez podmiot zatrudniający) – w sytuacji, gdy dana należność nie jest związana z okresem pracy (np. została wypłacona jednorazowo lub tylko w niektórych miesiącach), dolicza się ją do przychodu za miesiąc, w którym została postawiona do dyspozycji zatrudnionego.
Co istotne, podstawy wymiaru zasiłków nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami ich pobierania – bez względu na ich rodzaj – nie było przerwy lub była ona krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe.
Średnia miesięczna
Wyliczanie świadczenia chorobowego menedżera można podzielić na następujące etapy:
1. ustalenie podstawy świadczenia z poszczególnych miesięcy (przychód wchodzący do podstawy pomniejsza się o 13,71 proc.),
2. podzielenie sumy podstaw przez liczbę miesięcy, które uwzględniono przy obliczaniu świadczenia chorobowego,
3. wyliczenie 80 proc. przeciętnej podstawy (w przypadku np. choroby przypadającej w czasie ciąży do obliczeń przyjmuje się 100 proc. podstawy),
4. podzielenie skalkulowanej w powyższy sposób kwoty przez 30 (niezależnie od liczby dni w miesiącu),
5. pomnożenie wyliczonej w punkcie 4 dniówki przez liczbę dni niedyspozycji zdrowotnej.
Przykład
Pan Wiktor został zatrudniony na podstawie kontraktu menedżerskiego od 1 grudnia 2012 r. Od 4 do 6 lutego 2013 r. chorował. Z tego tytułu przysługuje mu zasiłek, ponieważ przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i posiada wcześniejszy 90-dniowy okres tego ubezpieczenia. Za miesiące poprzedzające miesiąc wystąpienia niedyspozycji zdrowotnej pan Wiktor uzyskał następujący przychód.
W podstawie wymiaru zasiłku pana Wiktora należy uwzględnić przychód, od którego naliczono składki na ubezpieczenie chorobowe. Nie będzie to więc całość ozusowanych świadczeń uzyskanych z tytułu kontraktu menedżerskiego, ale ich część odpowiadająca kwocie ograniczenia podstawy wymiaru składki chorobowej do kwoty 250 proc. przeciętnego wynagrodzenia.
Zatem zasiłek chorobowy należy obliczyć następująco:
1. podstawa zasiłkowa:
[8775,55 zł – (8775,55 zł x 13,71 proc.)] x 2 miesiące (grudzień i styczeń) = 15 144,84 zł
15 144,84 zł : 2 miesiące = 7572,42 zł
7572,42 zł x 80 proc. = 6057,94 zł
2. zasiłek za chorobę w okresie od 4 do 6 lutego (3 dni):
6057,94 zł : 30 dni = 201,93 zł
201,93 zł x 3 dni choroby = 605,79 zł
Pierwszy miesiąc pracy
Gdy niedyspozycja zdrowotna przytrafi się menedżerowi w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego, wówczas podstawę zasiłku stanowi wartość przychodu określona w kontrakcie, która przypada na pierwszy kalendarzowy miesiąc ubezpieczenia, po odjęciu od niego kwoty odpowiadającej 13,71 proc. podstawy wymiaru składki chorobowej.
Przykład
Pani Anna pracuje na kontrakcie menedżerskim zawartym na okres od 1 stycznia do 28 lutego 2013 r. (59 dni). Odpłatność za jego realizację określono łącznie na kwotę 4000 zł, którą pani Anna ma otrzymać po wykonaniu umówionych prac.
Menedżerka była niezdolna do pracy z powodu choroby od 24 do 28 stycznia (5 dni). Ponieważ przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i posiada wcześniejszy 90-dniowy okres tego ubezpieczenia, nabyła prawo do zasiłku.
Podstawę jego wymiaru powinna stanowić kwota przychodu przypadająca na pierwszy kalendarzowy miesiąc wykonywania kontraktu w wysokości 1813,64 zł, według wyliczenia:
4000 zł : 59 dni trwania kontraktu = 67,80 zł
67,80 zł x 31 dni kontraktu przypadających na styczeń br. = 2101,80 zł
2101,80 zł – 288,16 zł (składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez menedżera) = 1813,64 zł.
Nieobecności na niekorzyść
Jeśli menedżer nie świadczył pracy przez pełny miesiąc z innych powodów niż pobieranie świadczeń chorobowych lub odbywanie ćwiczeń wojskowych, przychód za ten miesiąc trzeba uwzględnić w podstawie zasiłkowej w kwocie faktycznie uzyskanej.
Nie ma wtedy znaczenia, czy zarządca wykonywał swoje obowiązki przez więcej, czy mniej niż połowę miesiąca.
W konsekwencji takie nieobecności obniżają podstawę zasiłkową. Dzieje się tak również wtedy, gdy menedżer był nieobecny w pracy z powodu niezdolności do pracy, a nie uzyskał prawa do zasiłku.