Uczelnia wyższa z województwa zachodniopomorskiego musi dostosować regulamin wnoszenia opłat do obowiązującego prawa. Taki jest efekt decyzji zobowiązującej, wydanej przez urząd antymonopolowy na podstawie art. 28 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Kontrola tego regulaminu wykazała bowiem, że niektóre jego zapisy są tożsame z klauzulami umieszczonymi w rejestrze zakazanych w obrocie z konsumentami zapisów umownych.

W przypadku uczelni niewątpliwie jest tak, że stroną silniejszą i narzucającą pewne rozwiązania umowne jest szkoła. Stroną słabszą – student, zasługujący tym samym na szczególną ochronę, jaką dają przepisy kodeksu cywilnego oraz wspomnianej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. I tak jedno z zakwestionowanych przez urząd postanowień odnosiło się do możliwości podwyższenia czesnego:

„Wysokość czesnego może ulec podwyższeniu z początkiem kolejnego semestru w przypadku zwiększenia kosztów utrzymania (waloryzacja umowna), przy czym każda zmiana wysokości czesnego nie może przekroczyć wysokości dotychczasowej kwoty czesnego". Klauzula o podobnej treści znajduje się już w rejestrze niedozwolonych postanowień umownych.

Mianowicie pod pozycją nr 643 jest tam zapis „Wysokość czesnego może ulegać zmianom w zależności od inflacji i aktualnych kosztów kształcenia". Został on umieszczony na mocy wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 3 kwietnia 2006r. (XVII AmC 20/05).

Uzasadniając orzeczenie, sąd ten wskazał, że o ile przedsiębiorca ma prawo do podwyższenia kosztów ze względów ekonomicznych, o tyle studentowi należałoby zagwarantować możliwość odstąpienia w takim wypadku od umowy. Warto zaznaczyć, że jakakolwiek uczelnia stosując tego typu zapis daje sobie prawo do jednostronnej, arbitralnej decyzji w sprawie podwyższenia wysokości czesnego, wyłączając z tej decyzji konsumenta (studenta).

Ponadto nie gwarantuje ona klientowi prawa do odstąpienia od umowy, w przypadku braku akceptacji zmienionej kwoty opłaty za naukę. Tym samym postanowienie takie może być uznane za niedozwolone na podstawie art. 385

3

pkt. 20 kodeksu cywilnego. Stanowi on, że w razie wątpliwości za zakazane będzie uznane postanowienie, które przewiduje uprawnienie dla przedsiębiorcy do określenia lub podwyższenia ceny bądź wynagrodzenia po zawarciu umowy, bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy.

Uczelnia zobowiązała się do zmiany zakwestionowanego zapisu, precyzując w jakich warunkach i w jakiej wysokości może dokonywać zmian czesnego. Ponadto w stosownym miejscu regulaminu zobowiązała się do umieszczenia zapisu, że w przypadku zmiany wysokości czesnego student może złożyć oświadczenia o odstąpieniu od umowy, wyznaczając mu do tego odpowiedni termin.

Drugi z zapisów, na które urząd zwrócił uwagę wiązał się z przyznaniem uczelni prawa do zatrzymania opłat związanych z wpisowym i procesem rekrutacji, niezależnie od tego, na jakim etapie i z jakiej przyczyny student zrywałby umowę z uczelnią. Także w tym przypadku analogiczne klauzule znajdują się już w rejestrze niedozwolonych postanowień (np. pozycje nr 392, 393, 426, 788 i 1297). Zostały one uznane za niedozwolone i wpisane do rejestru ponieważ:

- mogą wyłączać obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej przez niego zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument rezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania, co koresponduje z treścią art. 385

3

pkt. 12 k.c.,

- przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy (385

3

pkt. 13 k.c.),

- nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy (385

3

pkt. 16 k.c.), przez co kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385

1

§ 1 k.c.).

Także w tym wypadku uczelnia zobowiązała się do odpowiedniego skorygowania zapisu w regulaminie, wprowadzając definicje wpisowego oraz opłaty rekrutacyjnej i dodając, że opłaty te nie podlegają zwrotowi m.in. w przypadku przerwania nauki, za wyjątkiem przerwania wynikającego z przyczyn niezawinionych przez studenta (w pierwotnej wersji zapis ten mówił wyłącznie o przerwaniu z innych powodów i w żadnym nie przewidywał obowiązku zwrotu opłat).

Źródło informacji

Decyzja Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nr RGD 21/2012. To ona zobowiązuje uczelnię do zmiany stosowanej praktyki. Z jej treścią można się zapoznać na stronie www.uokik.gov.pl.