Zdarzają się sytuacje, że wspólnicy nie chcą już dalej wspólnie angażować się w spółkę, którą kiedyś razem założyli. Bywa też tak, że spółka została powołana do określonych celów, które zdążyły się ziścić. W takich przypadkach wspólnicy powinni rozważyć przeprowadzenie procedury likwidacji spółki. Jak się do tego zabrać?
Musi być uchwała
Zgodnie z art. 270 pkt 2 kodeksu spółek handlowych (dalej k.s.h.) do likwidacji spółki z o. o. niezbędne jest podjęcie uchwały wspólników. Uchwała taka powinna zapaść większością dwóch trzecich głosów (art. 246 § 1 k.s.h.). Co ważne, w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, uchwała powinna być zaprotokołowana przez notariusza. Również w przypadku spółki akcyjnej niezbędne jest podjęcie przez akcjonariuszy uchwały o rozwiązaniu spółki (art. 459 pkt 2 k.s.h.).
Tu, co do zasady wymagana jest większość trzech czwartych głosów (art. 415 § 1 k.s.h.). Tylko w przypadku, gdy uchwała o rozwiązaniu spółki akcyjnej jest skutkiem bilansu, który wykazuje stratę przewyższającą sumę kapitału zapasowego i rezerwowych oraz jedną trzecią kapitału zakładowego wystarczy bezwzględna większość głosów, jeżeli statut nie stanowi inaczej (art. 415 § 3 k.s.h.).
W przypadku spółek osobowych niezbędna jest jednomyślna uchwała wszystkich wspólników (art. 58 pkt 2 k.s.h.). Wyjątkiem jest tutaj spółka komandytowo-akcyjna, w której uchwałę o rozwiązaniu spółki podejmuje walne zgromadzenie – art. 148 § 1 pkt 2 k.s.h. (do podjęcia uchwały niezbędna jest zgoda wszystkich komplementariuszy).
Kto może zostać likwidatorem
Ważnym elementem uchwały o otwarciu likwidacji jest powołanie likwidatora lub likwidatorów. Likwidatorami mogą być dotychczasowi członkowie zarządu likwidowanej spółki lub osoby z zewnątrz, chyba że co innego wynika z umowy spółki lub statutu. W przypadku spółek osobowych likwidatorami są wszyscy wspólnicy, którzy mogą powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie lub osoby spoza swojego grona.
Wyjątkiem jest tutaj spółka komandytowo-akcyjna, w której likwidatorami są komplementariusze mający prawo prowadzenia spraw spółki, chyba że statut lub uchwała walnego zgromadzenia podjęta za zgodą wszystkich komlpementariuszy stanowi inaczej.
Najpierw bilans
Pierwszym obowiązkiem likwidatorów jest sporządzenie bilansu otwarcia likwidacji. W bilansie tym wszystkie aktywa likwidowanej spółki uwzględnia się według ich wartości zbywczej.
Dokument ten powinien być sporządzony niezwłocznie, nie później niż w ciągu 15 dni od dnia otwarcia likwidacji i w przypadku spółek kapitałowych i spółki komandytowo-akcyjnej przedstawiony wspólnikom do akceptacji. Dokument ten składa się do sądu rejestrowego wraz z wnioskiem o rejestrację otwarcia likwidacji. Do KRS należy również złożyć wzór podpisu likwidatora.
Trzeba ogłosić
Kolejną czynnością, którą powinni wykonać likwidatorzy spółek kapitałowych oraz spółki komandytowo-akcyjnej jest ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (chyba że spółka ma inne pismo do ogłoszeń) o otwarciu likwidacji, wzywające wszystkich wierzycieli spółki do zgłaszania swoich roszczeń.
Od ukazania się ogłoszenia wierzyciele spółki z o o. mają 3 miesiące na zgłoszenie likwidatorom wszelkich wierzytelności wobec spółki. W przypadku spółki akcyjnej i spółki komandytowo-akcyjnej niezbędne są dwa ogłoszenia publikowane w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie i nie dłuższym niż miesiąc. Wierzyciele tych spółek mają sześć miesięcy od ukazania się ostatniego ogłoszenia na zgłaszanie swoich wierzytelności.
Wierzyciele spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, którzy nie zgłosili swoich roszczeń i nie byli spółce znani mogą żądać zaspokojenia swoich należności z jeszcze niepodzielonego majątku. Wspólnicy, którzy w dobrej wierze otrzymali przypadającą na nich część majątku, nie są zobowiązani do jego zwrotu w celu pokrycia należności wierzycieli. Podobne zasady obowiązują w przypadku spółki akcyjnej i komandytowo-akcyjnej.
Koniec prokury i interesów
Otwarcie likwidacji powoduje wygaśnięcie prokury, niemożliwe jest również ustanowienie nowego prokurenta.
W czasie likwidacji spółka prowadzi działalność pod dotychczasową firmą z dodatkiem „w likwidacji". W okresie likwidacji likwidatorzy powinni zakończyć wszelkie bieżące interesy spółki, zaspokoić wierzycieli, ściągnąć zobowiązania i upłynnić majątek spółki. Nowe interesy mogą zaczynać tylko wtedy, gdy niezbędne jest to do zamknięcia dotychczasowych czynności.
Oznacza to, że w okresie likwidacji likwidatorzy powinni zadbać o takie czynności jak – zakończenie wszelkich umów, którymi związana jest spółka, zaspokojenie znanych likwidatorom wierzycieli, zakończenie stosunków pracowniczych. Jeśli znani są likwidatorom wierzyciele, których zaspokojenie jest utrudnione należy zabezpieczyć odpowiednią kwotę na ich zaspokojenie (poprzez złożenie jej do depozytu sądowego). Ciekawie w tym kontekście przedstawia się zakończenie długoterminowych umów (np. kredytowych) lub zaspokojenie potencjalnych, przyszłych wierzycieli, jeśli na spółce ciążą zobowiązania z tytułu gwarancji lub rękojmi.
W takim przypadku należy rozważyć zawarcie umowy z podmiotem, który przejmie te zobowiązania. W przeciwnym razie sąd może odmówić wykreślenia spółki z rejestru. Co do zasady cały majątek spółki powinien zostać spieniężony. Nie ma jednak przeszkód, aby pozostawić część majątku w naturze i przekazać go w ten sposób wspólnikom po zakończeniu całego procesu likwidacji.
Co z pracownikami
W przypadku ogłoszenia likwidacji spółka, będąca pracodawcą, może odstąpić od stosowania niektórych przepisów kodeksu pracy dotyczących zasad rozwiązywania stosunku pracy >patrz ramka.
Szczególne zasady
W przypadku umów zawartych na czas nieokreślony trzymiesięczny okres wypowiedzenia może zostać skrócony do jednego miesiąca (art. 361 Kodeksu pracy). W takim przypadku pracownikowi przysługuje jednak odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia a okres, za który przysługuje odszkodowanie wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia (jeśli w tym czasie pozostaje bez pracy).
W przypadku likwidacji nie stosuje się również przepisów o szczególnej ochronie stosunku pracy pracowników w wieku przedemerytalnym (art. 411 kodeksu pracy). Wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony nie trzeba konsultować z zakładową organizacją związkową.
Można również wypowiedzieć umowę o pracę w okresie urlopu lub innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Umowy na czas określony i na czas wykonywania określonej pracy każda ze stron może rozwiązać za dwutygodniowym terminem wypowiedzenia (nawet jeśli umowa nie przewiduje takiego trybu jej rozwiązania).
Ponadto w tym przypadku nie obowiązuje zakaz wypowiadania umów o pracę pracownicom w ciąży lub przebywającym na urlopach macierzyńskich (lub ojcom, korzystającym z urlopów na warunkach urlopu macierzyńskiego). W takim przypadku pracownikom przysługują świadczenia określone w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (zasiłek macierzyński). Podobnie jest w przypadku pracowników przebywających na urlopach wychowawczych (z tym, że w tej sytuacji przepisy nie przewidują już żadnych dodatkowych świadczeń, gdyż sam urlop wychowawczy ma charakter nieodpłatny).
Jeśli likwidacja trwa dłużej niż rok, po upływie każdego roku likwidatorzy są zobowiązani składać wspólnikom sprawozdanie ze swej działalności oraz sprawozdanie finansowe.
Na koniec zamknięcie i podział majątku
Po zakończeniu wszystkich spraw spółki, zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli można przystąpić do podziału środków pozostałych po likwidacji. W tym celu na dzień poprzedzający dzień wypłaty środków należy sporządzić sprawozdanie finansowe i bilans zamknięcia likwidacji, które w przypadku spółek kapitałowych i spółki komandytowo akcyjnej przedstawia się zgromadzeniu wspólników do akceptacji wraz ze sprawozdaniem likwidacyjnym.
Wspólnicy podejmują uchwałę o zamknięciu likwidacji i akceptacji przedstawionego sprawozdania finansowego. Mogą również udzielić absolutorium likwidatorom. Wspólnicy powinni również zdecydować, gdzie będzie przechowywana dokumentacja księgowa spółki oraz dokumentacja kadrowo-płacowa.
Przepisy dotyczące spółek osobowych (z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej) nie przewidują szczególnego terminu, w którym można podzielić pomiędzy wspólników majątek pozostały po likwidacji. W przypadku spółki z o.o. wypłaty środków można dokonać nie wcześniej niż przed upływem sześciu miesięcy od daty ukazania się ogłoszenia o otwarciu likwidacji. W przypadku spółki akcyjnej i komandytowo-akcyjnej podział majątku polikwidacyjnego nie może być przeprowadzony wcześniej niż przed upływem roku od daty ukazania się ostatniego ogłoszenia o otwarciu likwidacji.
Wykreślenie z rejestru
Po podjęciu wyżej wymienionej uchwały likwidator zgłasza do KRS wniosek o wykreślenie spółki z rejestru. Należy również wyrejestrować spółkę z ewidencji podatkowej (w tym VAT – jeśli była podatnikiem), z urzędu statystycznego oraz z ZUS.
Wiktoria Cieślikowska radca prawny, MDDP Sobońska Olkiewicz i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych
Komentuje Wiktoria Cieślikowska radca prawny, MDDP Sobońska Olkiewicz i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych
Likwidator spółki kapitałowej odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną swoim działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponosi winy.
Likwidator jest zobowiązany, przy wykonywaniu swoich obowiązków do dochowania należytej staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności.
Za działanie lub zaniechanie sprzeczne z prawem uznaje się każde działanie lub zaniechanie sprzeczne z jakimkolwiek przepisem ustawy (niekoniecznie tylko k.s.h.). Na podstawie powoływanych przepisów poniesie odpowiedzialność jedynie ten likwidator, którego działanie było sprzeczne z prawem, umową spółki lub statutem.
Przykładowo można wskazać na podpisanie w imieniu spółki umowy, do zawarcia której likwidator nie był umocowany albo zawarcie umowy bez wymaganej prawem, umową lub statutem zgody innego organu (np. rady nadzorczej lub walnego zgromadzenia). Obowiązek naprawienia szkody obejmuje zarówno szkodę rzeczywistą, jak i utracone korzyści.
Aby pociągnąć do odpowiedzialności likwidatora konieczne jest faktyczne wystąpienie szkody (uszczerbku majątkowego) po stronie spółki. Konieczne jest również wykazanie związku przyczynowego pomiędzy działaniem likwidatora a szkodą. Roszczenie o naprawienie szkody jest roszczeniem o charakterze cywilnoprawnym i powinno być dochodzone w procesie cywilnym.
