Tak wynika z ustnego uzasadnienia wyroku NSA z 23 sierpnia 2012 r. (I FSK 1645/11).
Organ podatkowy stwierdził, że spółka nieprawidłowo ujęła faktury zakupu z tytułu kontraktu menedżerskiego. Wyjaśnił, że czynności wykonywane przez osobę fizyczną pełniącą rolę menedżera oraz będącą jednocześnie członkiem zarządu tej spółki nie stanowią samodzielnej działalności gospodarczej i nie są opodatkowane VAT. Spółka nie ma zatem prawa do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktur wystawionych przez menedżera-członka zarządu. Po bezskutecznym odwołaniu się od decyzji organu spółka złożyła skargę do WSA w Szczecinie.
WSA w Szczecinie wyrokiem z 29 czerwca 2011 r. (I SA/Sz 334/11)
oddalił skargę, a NSA utrzymał to rozstrzygnięcie w mocy. Opierając się na orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, UE orzekł, że art. 15 ust. 3 pkt 3
jest przepisem, w którym dokonano nieprawidłowej implementacji art. 10 dyrektywy 2006/112/WE do polskiego porządku prawnego w zakresie, w jakim abstrahuje od relacji pracownik pracodawca, stosunku podporządkowania, warunków pracy i wynagrodzenia oraz odpowiedzialności pracodawcy.
NSA podkreślił, że sytuację prawną menedżera-członka zarządu należy traktować odmiennie niż sytuację menedżera niebędącego członkiem zarządu. Osoba fizyczna jako menedżer-członek zarządu działa w ramach struktury organizacyjnej spółki, którą zarządza w jej imieniu i na rzecz, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę osobom trzecim, a jej wynagrodzenie nie jest uzależnione od ekonomicznego ryzyka. Nie wykonuje ona swojej działalności w swoim imieniu i na własny rachunek, lecz w imieniu zarządzanej spółki. Dlatego menedżer- -członek zarządu nie może zostać uznany za podatnika VAT, a spółka nie może odliczyć podatku z wystawionych przez niego faktur.
—Monika Kamińska
współpracowniczka Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
Bartosz Barański starszy konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (zespół podatków pośrednich, biuro w Warszawie)
Komentuje Bartosz Barański, starszy konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (zespół podatków pośrednich, biuro w Warszawie)
Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do tego, czy spółka może odliczyć podatek naliczony wynikający z faktur wystawionych przez członka zarządu z tytułu czynności podejmowanych w ramach kontraktu menedżerskiego.
Jeżeli menedżer nie występuje w obrocie jako podatnik VAT, to czynności przez niego podejmowane nie podlegają opodatkowaniu. Zgodnie natomiast z art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT podatnik nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących transakcje, które nie podlegają opodatkowaniu.
NSA uznał, że menedżer-członek zarządu spółki nie spełnia przesłanek pozwalających na uznanie go za podatnika VAT. Stanowisko sądu znajduje uzasadnienie w przepisach ustawy o VAT. Zgodnie bowiem z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikiem jest podmiot wykonujący samodzielną działalność gospodarczą.
Za taką działalność nie uznaje się jednak, zgodnie z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT, czynności podejmowanych w ramach kontraktów menedżerskich, jeżeli stosunek prawny istniejący pomiędzy stronami określa warunki podejmowania tych czynności i wynagrodzenie oraz wskazuje, że odpowiedzialność z tytułu wykonania tych czynności wobec osób trzecich ponosi zlecający. Aby więc uznać, że menedżer nie jest podatnikiem VAT, stosunek prawny łączący go ze spółką musi określać wszystkie te trzy zagadnienia łącznie. Dodatkowo warunki wykonywania czynności oraz wynagrodzenie powinny być określone w sposób, który uniemożliwia uznanie, że działalność jest prowadzona samodzielnie.
W omawianej sprawie menedżer miał zagwarantowane wynagrodzenie co do zasady niezależne od nakładu bądź efektów pracy, miał prawo do otrzymania zwrotu wszelkich poniesionych kosztów, a dodatkowo w ramach wykonywanych czynności korzystał z mienia spółki. Określenie warunków i wynagrodzenia nastąpiło więc w sposób uzasadniający uznanie, że działalność menedżera nie była samodzielna, gdyż nie ponosił on ryzyka jej prowadzenia. W przypadku menedżerów-członków zarządu przepisy prawa handlowego wskazują, że co do zasady za skutki działań podjętych przez członka zarządu odpowiada spółka.
Wątpliwości w niniejszej sprawie może natomiast budzić odwołanie się przez NSA do prounijnej wykładni przepisów ustawy o VAT. Należy podkreślić, że korzystanie z tej wykładni nie powinno prowadzić do skutków niekorzystnych dla podatnika.
Omawiana sprawa pokazuje, że podczas konstruowania kontraktów menedżerskich, w tym także dla osób niewchodzących w skład zarządu spółki, należy zwracać szczególną uwagę na konsekwencje podatkowe wynikające z ukształtowania praw i obowiązków pomiędzy spółką a menedżerem.
