Dotychczas dostęp do danych zgromadzonych na koncie ubezpieczonego oraz na koncie płatnika składek miały wyłącznie sądy, prokuratura, organy kontroli skarbowej, organy podatkowe, komornicy sądowi, ośrodki pomocy społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie oraz Komisja Nadzoru Finansowego.
Po zmianach wprowadzanych ustawą z 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium RP (DzU z 2012 r., poz. 769) uprawnionym podmiotem jest również Straż Graniczna i Państwowa Inspekcja Pracy.
Wskazana ustawa określa, jakie dane i w jakim terminie ZUS ma im przekazywać. Chodzi przede wszystkim o wykaz obejmujący dane płatników, którzy w ostatnim kwartale zgłosili do ubezpieczeń społecznych co najmniej jednego cudzoziemca. ZUS będzie musiał go przekazywać do inspekcji pracy do końca ostatniego dnia roboczego miesiąca następującego po upływie każdego kwartału, którego ten spis dotyczy.
Dodatkowo ZUS będzie musiał udostępnić dane ubezpieczonego cudzoziemca – na wniosek Straży Granicznej lub Państwowej Inspekcji Pracy – w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania pisemnego wniosku w tej sprawie.
W art. 50 w ust. 11 i 12 ustawy z 15 czerwca 2012 r. wyszczególniono, jaki rodzaj danych ZUS ma przekazywać (np. NIP, REGON, PESEL, kod PKD, adres siedziby, liczba cudzoziemców zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych, obywatelstwo cudzoziemca, tytuł ubezpieczenia obcokrajowca).
Wskazane zmiany związane są z wprowadzanymi w Polsce przepisami, które wynikają z regulacji Unii Europejskiej, a zmierzają do zniwelowania fali nielegalnej emigracji. Na mocy nowej ustawy każdy pracodawca zatrudniający cudzoziemca ma obowiązek żądać od niego ważnego dokumentu uprawniającego go do pobytu na terenie Polski oraz przechowywać jego kopie przez cały czas, w jakim zatrudnia cudzoziemca.
Jednocześnie ustawa nakłada na osoby zatrudniające cudzoziemców niemających pozwolenia na pobyt kary grzywny lub karę ograniczenia wolności. W związku z obowiązkiem zgłaszania cudzoziemców do systemu ZUS, w celu egzekwowania tych obowiązków Straż Graniczna oraz Państwowa Inspekcja Pracy zyskały nowe, ułatwiające kontrolę narzędzia.
—Małgorzata Terlikowska
