- Czy pracownik może powołać się na to, że praca w klimatyzowanym pomieszczeniu przy oknach, które nie dają się otworzyć, spowodowała u niego chorobę zawodową w postaci alergii, a także przewlekłej choroby układu oddechowego? Pracownik podejrzewa, że klimatyzacja była zbyt rzadko odgrzybiana. Czy w ogóle tego rodzaju schorzenia można uznać za chorobę zawodową? A jeśli nie, to czy pracownik może wywalczyć jakąś rekompensatę za utratę zdrowia od pracodawcy?
– pyta czytelnik.
W myśl art. 235
1
, za chorobę zawodową uważa się, po pierwsze, tylko tę, która została wymieniona w wykazie chorób zawodowych. Po drugie, ocena warunków pracy musi dać podstawę do tego, by stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.
Potwierdził to Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 11 sierpnia 2011 r. (II OSK 918/ 11). Uznał, że do uznania rozpoznanego schorzenia za chorobę zawodową konieczne jest wystąpienie dwóch przesłanek. Musi figurować w wykazie chorób zawodowych, a ocena warunków pracy potwierdza związek przyczynowo-skutkowy między jego powstaniem a tzw. narażeniem zawodowym. Brak jednej z tych przesłanek eliminuje możliwość stwierdzenia u badanego choroby zawodowej.
Wykaz chorób zawodowych, a ponadto sposób i tryb postępowania dotyczący zgłaszania ich podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania określa rozporządzenie Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. sprawie chorób zawodowych (DzU nr 105, poz. 869).
Podejrzenie choroby zawodowej należy zgłosić właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy. Inspektor sanitarny wszczyna postępowanie, a następnie kieruje pracownika na badanie lekarskie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania (§ 4 rozporządzenia).
Pracownik badany w jednostce orzeczniczej pierwszego stopnia, który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą drugiego stopnia.
Pieniądze za cierpienie
Zgodnie z art. 237
1
k.p., pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub cierpi na chorobę zawodową określoną w wykazie, przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego określone w art. 6
. Wspomniane świadczenia obejmują:
- zasiłek chorobowy,
- świadczenie rehabilitacyjne – wypłacane po wyczerpaniu okresu pobierania zasiłku chorobowego, jeśli w tym czasie ubezpieczony nie odzyskał zdolności do pracy, ale dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują jej odzyskanie po otrzymaniu prawa do tego świadczenia,
- zasiłek wyrównawczy – dla pracownika, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
- jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, albo dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,
- renta z tytułu niezdolności do pracy – dla osoby, która stała się niezdolna do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,
- renta szkoleniowa – dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,
- renta rodzinna – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,
- dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej,
- dodatek pielęgnacyjny,
- pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.
Świadczenia nie tylko z ustawy
Wracając do pytania – choroby alergiczne zostały wymienione w wykazie chorób zawodowych. Jednak jednoznaczne określenie, czy dane schorzenie można zakwalifikować jako chorobę zawodową wymaga przeprowadzenia badań lekarskich, a następnie ustalenia, że między schorzeniem a szkodliwymi czynnikami w miejscu pracy zachodzi związek przyczynowy.
Jeśli tak się stanie, to niezależnie od świadczeń z ubezpieczenia społecznego, pracownik może także domagać się od pracodawcy odszkodowania na zasadach ogólnych, wynikających z kodeksu cywilnego.
Ponadto pracodawca może odpowiadać za szkodę wynikłą z rozstroju zdrowia pracownika także wówczas, gdy choroba tego ostatniego nie znajduje się w wykazie chorób zawodowych, ale pozostaje w związku z warunkami pracy. Na takim stanowisku stanął Sąd Najwyższy w wyroku z 2 października 2008 r. (I PK 57/08).
Stwierdził wówczas, że odpowiedzialność pracodawcy wobec pracownika z tytułu czynu niedozwolonego polegającego na wywołaniu rozstroju zdrowia (art. 444 § 1 i art. 445 § 1 k. c.) obejmuje także skutki choroby spowodowanej warunkami pracy, niebędącej chorobą zawodową (choroba pracownicza).
—Anna Telec radca prawny prowadzi Kancelarię Prawa Pracy
