Zwolnienie od kosztów sądowych dla przedsiębiorcy

Udział przedsiębiorcy w postępowaniu cywilnym często wiąże się dla niego z obowiązkiem ponoszenia kosztów sądowych.

Należna opłata

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 126

2

§ 1

kodeksu postępowania cywilnego

(dalej: kpc) sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata.

Kwestie dotyczące zwolnienia od ponoszenia kosztów sądowych zostały szczegółowo uregulowane w ustawie z  28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (dalej: kscy).

Opłaty sądowe w Polsce nie należą do najniższych, dlatego przedsiębiorca zamierzający skorzystać z drogi sądowej musi dysponować na tę okazję określonym budżetem.

Warto tylko nadmienić, że co do zasady w sprawach o prawa majątkowe pobiera się opłatę stosunkową, która wynosi 5 proc. wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100 tys. złotych.

Nierzadko zdarza się, że opłaty sądowe stanowią dla przedsiębiorcy spory wydatek, który może stanowić dla jego firmy niemały problem finansowy.

W takiej sytuacji ustawodawca przewidział instytucję zwolnienia przedsiębiorcy od kosztów sądowych. Trzeba zaznaczyć, że zwolnienie może dotyczyć nie tylko opłat w procesach, ale także tych ponoszonych na przykład przy składaniu wniosków o wpis danych do Krajowego Rejestru Sądowego.

Warto więc wiedzieć, na jakich zasadach i po spełnieniu jakich warunków przedsiębiorca może skorzystać ze zwolnienia od ponoszenia kosztów sądowych.

Kto ma szansę

Z instytucji zwolnienia od kosztów sądowych mogą skorzystać zarówno osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz tzw. ułomne osoby prawne, a więc jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (np. spółki jawne).

Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych daje więc każdemu przedsiębiorcy szansę na uzyskanie zwolnienia od kosztów sądowych bez względu na formę prawną, w jakiej prowadzona jest działalność gospodarcza.

Jakie rodzaje

Sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w całości lub części.

Strona w całości zwolniona od kosztów sądowych nie uiszcza opłat sądowych i nie ponosi wydatków, które obciążają tymczasowo Skarb Państwa.

Częściowe zwolnienie od kosztów sądowych może polegać na zwolnieniu od poniesienia albo ułamkowej lub procentowej ich części, albo określonej ich kwoty, albo niektórych opłat lub wydatków. Może też polegać na przyznaniu zwolnienia co do pewnej części roszczenia lub co do niektórych roszczeń dochodzonych łącznie. Roszczenia te lub ich części sąd oznacza w postanowieniu o przyznaniu częściowego zwolnienia od kosztów sądowych.

Strona, która została częściowo zwolniona od kosztów sądowych, powinna uiścić opłaty oraz ponieść wydatki w takiej wysokości, jaka nie jest objęta zwolnieniem przyznanym przez sąd.

Jakie przesłanki

Na początku trzeba podkreślić, że każdy przedsiębiorca powinien się liczyć z tym, że nieodłącznym i koniecznym elementem prowadzenia działalności gospodarczej są procesy sądowe. Planując wydatki związane z działalnością gospodarczą, podmioty prowadzące taką działalność powinny uwzględniać także środki na prowadzenie procesu sądowego.

W postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 9 lipca 1992 r. (sygn. akt I ACz 393/92) sąd zauważył, że skoro dostępność do sądu wymaga z natury rzeczy posiadania środków finansowych, posiadanie tych środków staje się istotnym składnikiem działalności gospodarczej.

Dochodzenie należności od dłużników drogą sądową należy również do działalności gospodarczej (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 14 listopada 1994 r., sygn. akt I ACr 277/94). Oznacza to, że planując wydatki związane z działalnością gospodarczą, podmioty prowadzące tę działalność powinny uwzględniać także środki na prowadzenie procesu sądowego.

Jeśli więc przedsiębiorca wykorzystuje dostępne środki finansowe na inne cele, nie pozostawiając dostatecznej rezerwy na ewentualne wydatki związane z postępowaniem sądowym, wówczas może się narazić na odmowę zwolnienia od kosztów sądowych.

Przedsiębiorca musi więc racjonalnie gospodarować uzyskiwanymi dochodami, a wydatki na cele postępowania sądowego muszą być przez niego traktowane w równorzędnym stopniu z innymi.

Przesłanki, jakie trzeba spełnić, by uzyskać zwolnienie od kosztów sądowych, różnią się w zależności od tego, kto domaga się tego zwolnienia. Inne kryterium stosuje się, gdy zwolnienie ma dotyczyć przedsiębiorcy, który jest osobą fizyczną, a inne w sytuacji, gdy o zwolnienie ubiega się osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną.