Czy pracownik musi przedstawić pracodawcy orzeczenie o niepełnosprawności?
, dalej ustawa o rehabilitacji) nie zobowiązuje pracownika do poinformowania pracodawcy o tym, że posiada on orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Korzystanie przez niepełnosprawnego z uprawnień pracowniczych z ustawy o rehabilitacji jest jego prawem, a nie obowiązkiem.
Zgodnie z art. 22
1
§ 1
, do którego odsyła art. 66 ustawy o rehabilitacji, w sprawach nieuregulowanych jej przepisami, pracodawca ma prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania danych osobowych obejmujących:
- imię (imiona) i nazwisko,
- imiona rodziców,
- datę urodzenia,
- miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),
- wykształcenie,
- przebieg dotychczasowego zatrudnienia.
Dodatkowo można żądać od pracownika podania innych jego danych osobowych, a także imion i nazwisk oraz dat urodzenia jego dzieci, jeżeli są one konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy (art. 221 § 2 k.p.). W tej kategorii mieści się również informacja o stopniu niepełnosprawności.
O tym, czy powiadomić szefa o posiadanym orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności, decyduje pracownik. Jeśli nie zgłasza takiego dokumentu, nie ponosi za to żadnych negatywnych konsekwencji, ale nie może korzystać z uprawnień dla niepełnosprawnych pracowników z rozdziału IV ustawy o rehabilitacji.
Czy osoba niepełnosprawna, która w orzeczeniu ma wpisaną pracę w warunkach chronionych, może podejmować zatrudnienie u pracodawcy niemającego statusu zakładu pracy chronionej?
Pracodawca niezapewniający warunków pracy chronionej może zatrudnić osobę zaliczoną do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z naruszoną sprawnością organizmu – niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej – jeśli przystosuje stanowisko pracy do jej potrzeb lub gdy zaangażuje ją w formie telepracy (art. 4 ust. 5 ustawy o rehabilitacji w brzmieniu obowiązującym od 31 marca 2010 r.).
Kontrolę przystosowania stanowiska pracy do potrzeb niepełnosprawnego sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.
Sprzeciw nie dla zainteresowanego
Czy od decyzji lekarza medycyny pracy, który nie wyda zaświadczenia o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy, pracownik niepełnosprawny w stopniu umiarkowanym lub znacznym może wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej działającej przy rzeczniku praw pacjenta?
Nie.
Rzecznik Praw Pacjenta na swojej stronie internetowej informuje, że osoba niepełnosprawna, która nie zgadza się z wydanym zaświadczeniem o czasie pracy, nie jest uprawniona do wniesienia sprzeciwu do komisji lekarskiej działającej przy rzeczniku.
Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn. DzU z 2012 r. poz. 159, dalej ustawa) sprzeciw od orzeczenia lub opinii lekarza może wnieść pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy.
Pacjentem jest osoba zwracająca się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystająca ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny (art. 3 ust. 1 pkt 4 ustawy).
Zatem sprzeciw może złożyć jedynie ten, kto w relacji z lekarzem wystawiającym opinię lub orzeczenie ma status pacjenta. Rzecznik Praw Pacjenta podkreśla, że status pacjenta ściśle wiąże się z procesem leczniczym, a więc takim mającym na celu zachowanie, ratowanie, przywracanie lub poprawę stanu jego zdrowia.
Relacja osoby niepełnosprawnej ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności wobec lekarza przeprowadzającego badania profilaktyczne pracowników, zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji, nie jest tą, w której niepełnosprawny ma status pacjenta.
Lekarz profilaktycznie badający personel nie uczestniczy w procesie leczniczym pacjenta. Przeprowadza jedynie badania wstępne, okresowe, kontrolne, stwierdzając zdolność pracownika do pracy na danym stanowisku.
Dodatkowo, aby skutecznie skorzystać z prawa do sprzeciwu, należy go uzasadnić. Trzeba więc wskazać przepis, z którego wynikają prawa lub obowiązki pacjenta. Opinia lekarska dotycząca czasu pracy osoby niepełnosprawnej rzutuje natomiast na jej prawa i obowiązki jako pracownika, a nie prawa i obowiązki jako pacjenta.
Dla kogo i kiedy dodatkowe wolne
Którym niepełnosprawnym przysługuje prawo do dodatkowego dziesięciodniowego urlopu wypoczynkowego i kiedy się go nabywa?
Każda osoba niepełnosprawna, którą zakwalifikowano do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, ma prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze dziesięciu dni roboczych. Pod warunkiem jednak, że przepracuje rok od dnia zaliczenia do jednego z tych stopni.
Kolejny dodatkowy urlop wypoczynkowy niepełnosprawny nabywa z 1 stycznia każdego następnego roku kalendarzowego, jeśli nadal jest zatrudniony i ma w dalszym ciągu ważne orzeczenie o ww. stopniach niepełnosprawności. Następne urlopy w czasie trwania stosunku pracy przysługują osobie niepełnosprawnej na zasadach określonych w kodeksie pracy, czyli w wymiarze proporcjonalnym.
Oznacza to, że jeśli w trakcie roku kalendarzowego ustanie zatrudnienie niepełnosprawnego pracownika, otrzyma on urlop proporcjonalny do okresu przepracowanego w roku, w którym dojdzie do rozwiązania umowy o pracę (dotyczy to łącznie urlopu podstawowego i dodatkowego), chyba że wcześniej pracownik wykorzystał cały wypoczynek.
W jakim wymiarze osoba niepełnosprawna zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy nabywa pierwszy dodatkowy urlop wypoczynkowy?
Pierwszy dodatkowy urlop wypoczynkowy osoba niepełnosprawna zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nabywa w całości (czyli 10 dni roboczych). I to nawet wtedy, gdy prawo do niego uzyska np. dopiero w grudniu. Wynika to z art. 19 ust. 1 ustawy o rehabilitacji.
Jak skontrolować zpchr
Kto może skontrolować zakłady pracy chronionej, czyli firmy zatrudniające osoby niepełnosprawne?
Właściwe terenowo urzędy skarbowe są organami kontrolującymi stworzenie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, przekazywanie zwolnień na zfron, prowadzenie ewidencji zfron oraz prawidłowe jego wydatkowanie, zgodnie z zasadami wynikającymi z ustawy o rehabilitacji.
Także prezes zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) może poddać czynnościom kontrolnym pracodawców mających status zpchr, jak i pozostałych zatrudniających osoby niepełnosprawne. Wolno mu skontrolować ich w zakresie miesięcznego dofinansowania, w szczególności ustalania wysokości miesięcznego dofinansowania i wypłaty wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników.
Ma prawo też sprawdzić wypłacaną w 2008 r. refundację składek ZUS. Jeśli prezes PFRON stwierdzi nieprawidłowości, nakazuje zwrot nienależnie wypłaconej pomocy lub refundacji składek ZUS.
Czynności kontrolne przysługują także wojewodzie. Może on prowadzić kontrole okresowe nie rzadziej niż co dwa lata oraz doraźne dotyczące spełniania warunków i obowiązków przez pracodawców ze statusem zpchr wynikających z ustawy o rehabilitacji, np. zapewnienia zatrudnionym doraźnej i specjalistycznej opieki medycznej.
Dodatkowo do badania zpchr upoważniony jest też pełnomocnik rządu ds. osób niepełnoprawnych. Jego kompetencje obejmują kontrolę spełniania wymaganych dla tych zakładów wskaźników zatrudniania osób niepełnosprawnych oraz prawidłowości prowadzenia i wydatkowania środków zgromadzonych na zfron.
Czynności kontrolne tych organów odbywają się na podstawie rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 14 marca 2008 r. w sprawie trybu i sposobu przeprowadzania kontroli przez organy upoważnione do kontroli na podstawie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU nr 53, poz. 323).
