Do zadań inspektorów pracy należy m.in. pilnowanie, czy pracodawcy przestrzegają obowiązków nałożonych na nich prawem pracy. Aby możliwe było ich egzekwowanie, inspektorzy zostali przez ustawodawcę wyposażeni w stosowne ku temu instrumenty. Do lipca 2011 r. kierowali do pracodawców nakazy i wystąpienia.

Ale od sierpnia ubiegłego roku mogą poprzestać na wydaniu polecenia. O tym, jakie warunki musi spełniać środek zastosowany przez inspektora, niejednokrotnie wypowiadały się sądy administracyjne z Naczelnym Sądem Administracyjnym na czele.

Uprawnienia, jakie ma organ Państwowej Inspekcji Pracy, kiedy stwierdzi naruszenie przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia, wynikają z ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (DzU nr 89, poz. 589 ze zm., dalej ustawa o PIP).

Jakie przewinienie, taka reakcja

Jeśli PIP ujawni naruszenie przepisów prawa pracy na podstawie art. 11 ustawy o PIP, ma prawo:

1) nakazać usunięcie stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie – gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

2) nakazać: – wstrzymanie prac lub działalności – gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność; – skierowanie do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby nie mają odpowiednich kwalifikacji,

3) nakazać wstrzymanie eksploatacji maszyn i urządzeń – gdy ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi,

4) zakazać wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi,

5) nakazać zaprzestania prowadzenia działalności bądź działalności określonego rodzaju – w przypadku stwierdzenia, że stan bezpieczeństwa i higieny pracy zagraża życiu lub zdrowiu pracowników lub osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą,

6) nakazać ustalenie, w określonym terminie, okoliczności i przyczyn wypadku,

6a) nakazać wykonanie badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy – w razie naruszenia trybu, metod, rodzaju lub częstotliwości wykonania tych badań i pomiarów lub konieczności stwierdzenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach,

7) nakazać pracodawcy wypłatę należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi,

8) skierować wystąpienie lub wydać polecenie – w razie stwierdzenia innych naruszeń niż wymienione w pkt 1 – 7, w sprawie ich usunięcia, a także wyciągnąć konsekwencje w stosunku do osób winnych.

Uwaga!

Nakazy w sprawach z pkt 2, 3, 4 i 7 podlegają natychmiastowemu wykonaniu.

PIP może także nakazać pracodawcy, by ten umieścił pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, wykreślił go z tej ewidencji lub sporządził korekty wpisu w tym spisie (art. 11a ustawy o PIP).

Formę, w jakiej powinny zapadać poszczególne rozstrzygnięcia, określa art. 34 ustawy o PIP. Decyzje, o których mowa w art. 11 pkt 1 – 7 i art. 11a ustawy o PIP, wydawane są w formie pisemnej lub stanowiącej wpis do dziennika budowy. Powinny one zawierać: oznaczenie organu PIP, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, termin usunięcia stwierdzonych uchybień oraz pouczenie o przysługujących środkach odwoławczych.

Jeśli chodzi o decyzje, o których mowa w art. 11 pkt 1 – 4, możliwa jest też forma ustna. Natomiast polecenia, o których mowa w art. 11 pkt 8 ustawy o PIP, wydawane są wyłącznie w formie ustnej. Z kolei wystąpienia muszą mieć formę pisemną, zawierać wnioski pokontrolne i ich podstawę prawną.

Autorka jest byłym inspektorem pracy, obecnie wspólnikiem w spółce Pogotowie Kadrowe sp.j.