Dziś, gdy wiele firm ma problemy z zapewnieniem płynności finansowej z powodu wydłużonych terminów zapłaty faktur (kredytu kupieckiego) lub nieterminowej spłaty przez ich klientów, coraz bardziej popularnym rozwiązaniem staje się faktoring.

Co to właściwie jest

Faktoring to zawierana indywidualnie umowa pomiędzy faktorem (instytucja finansowa) i faktorantem (przedsiębiorstwo), która umożliwia faktorantowi natychmiastowy dostęp do gotówki, na którą musiałby normalnie czekać kilka tygodni czy kilka miesięcy

Jakie są kolejne etapy realizowania umowy?

1. Faktorant przekazuje faktorowi, pełniącemu rolę pośrednika, faktury za towary lub usługi sprzedane odbiorcom, zbywając na rzecz faktora swoje wierzytelności handlowe.

2. Faktor nabywa od faktoranta wierzytelności, które spełniają warunki określone w umowie faktoringowej.

3. Faktor wypłaca faktorantowi zaliczkę na poczet zaakceptowanej wierzytelności, w określonej w umowie wysokości (najczęściej do 85 czy do 90 proc. wartości faktury), od razu po otrzymaniu faktury od faktoranta. Tym samym, zaraz po przekazaniu faktorowi wierzytelności, faktorant dysponuje środkami pieniężnymi, na których otrzymanie od odbiorców zwykle musiałby czekać kilka tygodni czy nawet miesięcy.

4. Odbiorca (dłużnik faktoringowy) reguluje swoje zobowiązanie na konto faktora.

5. Faktor płaci faktorantowi pozostałą część wierzytelności (po uwzględnieniu wpłaconej wcześniej zaliczki), potrącając należne wynagrodzenie za dokonaną usługę finansową ustalone w umowie faktoringowej.

Które faktury

To przedsiębiorca (faktorant) decyduje o tym, które z niezapłaconych jeszcze faktur przekaże do faktora. Pozwala mu to na dość elastyczne zarządzanie płynnością finansową i regulowanie strumienia przepływu środków pieniężnych do przedsiębiorstwa.

Umowa faktoringowa nie jest odrębnie uregulowana w polskim prawie, a stosuje się do niej przepisy o swobodzie zawierania umów (art. 353 kodeksu cywilnego) oraz przepisy o cesji wierzytelności (art. 509 – 518 k. c.).

Różne rodzaje

Zasady podane obok są wspólne dla wszystkich umów faktoringu, przy czym warunki, na jakich faktor udziela finansowania faktorantowi, są ustalane indywidualnie w każdej odrębnej umowie. Dodatkowo istnieje wiele rodzajów faktoringu:

• Pełny, właściwy bez regresu

Przedsiębiorca zbył faktorowi wierzytelności, w wyniku czego otrzymał od faktora zaliczkę w wysokości 80 proc. ich wartości brutto. Nadal sukcesywnie wysyła następne faktury wystawione odbiorcom, podanym w umowie faktoringowej, do  faktora, który finansuje go kolejnymi zaliczkami.

Jeżeli pierwsze faktury zostaną ostatecznie zapłacone przez dłużnika, to faktor wypłaca faktorantowi pozostały procent ich wartości, potrącając swoje wynagrodzenie.

Istotne jest to, że jeżeli któraś z faktur nie zostanie zapłacona w umownym terminie, wówczas ryzyko niewypłacalności dłużnika ponosi faktor, a faktorant nie jest zobowiązany do zwrotu otrzymanej na jej poczet zaliczki. Transakcje takie są ubezpieczone od braku zapłaty ze strony dłużnika.

Ta forma faktoringu jest korzystna dla faktoranta, ponieważ nie tylko uzyskuje on wolne środki w wysokości uzgodnionej w umowie (tu 80 proc. wartości faktury), ale także przenosi ryzyko niewypłacalności odbiorcy.

To ryzyko, które w umowie faktoringowej ustalane jest w formie limitu dla każdego odbiorcy, przejmuje faktor. To do faktora w ramach takiej umowy należy egzekwowanie spłaty należności od dłużnika.

Przedsiębiorca decydując się na ten rodzaj faktoringu, może skoncentrować się na prowadzeniu swojej działalności i ewentualne problemy z kontrahentami, z windykacją nieuregulowanych należności pozostawić specjalistom z firmy faktoringowej. Jednak ponosi większe koszty dotyczące tego rodzaju finansowania i związanych z nim usług dodatkowych. Ich wysokość zależy od oceny ryzyka przez faktora.

• Niepełny, niewłaściwy z regresem

Faktor skupił od faktoranta wierzytelności, z których finansuje tylko faktury bezsporne, wypłacając faktorantowi zaliczkę w wysokości 80 proc. ich wartości brutto. Faktorant co pewien czas, np. co tydzień, wysyła następne faktury do faktora, który przekazuje do faktoranta kolejne zaliczki.

W sytuacji gdy faktury bezsporne zostaną ostatecznie zapłacone przez dłużników, faktor wypłaca faktorantowi pozostały procent ich wartości (po potrąceniu swojego wynagrodzenia). Jeżeli jednak któraś z bezspornych faktur nie zostanie zapłacona w wymaganym terminie określonym w umowie faktoringu, wówczas faktorant jest zobowiązany zwrócić faktorowi otrzymaną na ich poczet zaliczkę.

Zaliczka niespłacona zostaje skompensowana wartością wierzytelności z kolejnej faktury.

Jeżeli więc np. faktor przekazał faktorantowi zaliczkę w wysokości 40 tys. zł (na poczet faktury o wartości 50 tys. zł), ale faktura ta nie została zapłacona przez dłużnika, to zaliczka wypłacana w związku z następną fakturą faktoranta o wartości 110 tys. zł (zaliczka w wysokości 88 tys. zł) zostanie wypłacona po pomniejszeniu o wcześniej wypłaconą zaliczkę (40 tys. zł).

W rezultacie faktorant cały czas dysponuje środkami finansowymi, jednak jest zobowiązany do samodzielnego dochodzenia spłaty faktur od swoich dłużników.

Faktor nabywa wierzytelności od faktoranta warunkowo, bez przejęcia ryzyka niewypłacalności dłużników. Faktorant ponosi odpowiedzialność wobec faktora, ponieważ obciążają go skutki niespłacenia kwoty wierzytelności przez dłużnika w terminie. Ten rodzaj faktoringu znajduje zastosowanie przy finansowaniu płatności udzielanych godnym zaufania odbiorcom.

• Mieszany – pośredni

Faktorant posiada od dłużnika wierzytelności na łączną kwotę 110 tys. zł. Umowa z faktorem przewiduje przejęcie ryzyka wypłacalności tego dłużnika przez faktora do kwoty 50 tys. zł.

W praktyce oznacza to, że jeżeli faktorant przedstawi faktorowi do wykupu pełna kwotę (110 tys. zł), to faktor ze swej strony obejmie ochroną niewypłacalności tego dłużnika wierzytelności do kwoty 50 tys. zł. Pozostałe 60 tys. zł faktor nabywa, wypłaca uzgodnioną w umowie zaliczkę, jednak nie przejmuje od faktoranta ryzyka niewypłacalności dłużnika.

Jest to połączenie faktoringu pełnego i niepełnego. Faktor przejmuje ryzyko odpowiedzialności dłużnika wyłącznie do pewnej kwoty (przyznanego indywidualnie limitu). Rozwiązanie to jest rozłożeniem odpowiedzialności między faktora i faktoranta.

• Odwrotny – finansowanie zobowiązań

Faktor płaci za dostawy dokonane do faktoranta przez jego dostawców w terminie wynikającym z umów z tymi dostawcami. Faktor (w określonych przypadkach) za swoje dostawy zapłaci nie dostawcom, tylko faktorowi, w terminie nawet o 60 dni dłuższym od terminu wskazanego na fakturze dostawy, z uwzględnieniem wynagrodzenia dla faktora.

• Eksportowo-importowy

Dotyczy transakcji z kontrahentami zagranicznymi, które są ubezpieczone, więc ryzyko braku zapłaty należności ponosi faktor. Przed zawarciem umowy instytucja faktoringowa dokonuje sprawdzenia kontrahentów, badając ryzyko zawierania z nimi transakcji.

Jakie są zalety

Dzięki wypłaconej przez faktora zaliczce (niezależnie od terminu płatności faktury przez odbiorcę, który może być bardzo długi) faktorant ma natychmiast dostęp do wolnych środków finansowych, które może przeznaczyć na finansowanie bieżącej działalności.

Dodatkowo w przypadku faktoringu zupełnego (właściwego) przenosi na faktora ryzyko niewypłacalności dłużnika. Oczywiście za wynagrodzeniem dla faktora.

Ponad 3 miliony faktur

Według danych Polskiego Związków Faktorów w roku 2010 łączna wartość transakcji faktoringowych wyniosła 64 195 mln zł, obejmowała ponad 3 100 tys. faktur przekazanych przez 3210 faktorantów.

Dla porównania z usług faktoringowych korzystało w 2009 r.  1702 firm, a w 2008 r. 2031 firm.Nadal jednak po faktoring sięgają te same branże: dystrybucja stali, FMCG, hutnictwo, meble i produkty z drewna, budownictwo, akcesoria i części samochodowe, chemia, przemysł elektroniczny, agd i rtv.

Korzyści dla faktora

Faktor uzyskuje np. korzyści:

• możliwość oferowania swoim odbiorcom wydłużonych terminów płatności, przez co poprawia swoją pozycję konkurencyjną,

• dysponowanie środkami na finansowanie bieżącej działalności i inwestycji,

• możliwość regulowania na bieżąco swoich zobowiązań, co często wiąże się z uzyskaniem u dostawców specjalnych rabatów czy bardziej dogodnych warunków dostaw,

• koncentrowanie się na działalności operacyjnej przy minimalizowaniu obsady administracyjnej i obniżeniu związanych z tym kosztów,

• ograniczenie ryzyka niewypłacalności nowych kontrahentów, którzy podlegają weryfikacji wiarygodności przez faktora,

• poprawę ściągalności wierzytelności, nawet tych niespłacanych w terminie; instytucja faktoringowa ze względu na silniejszą pozycję i doświadczenie jest bardziej skuteczna i może zaangażować więcej zasobów w proces odzyskiwania niespłaconych wierzytelności,

• większą dyscyplinę płatniczą odbiorców oraz zapobieganie poważniejszym problemom, które są konsekwencją zbyt późnego reagowania na bieżące opóźnienia w płatnościach – wszystko dzięki regularnemu monitoringowi wierzytelności prowadzonemu przez faktora.

Autorka jest konsultantem w dziale audytu w Baker Tilly Poland