Rynek bancassurance w Polsce stał się polem samoregulacji. Jeszcze niedawno, bo w kwietniu 2009, Związek Banków Polskich przyjął I rekomendację dotyczącą dobrych praktyk na polskim rynku bancassurance w zakresie ubezpieczeń ochronnych powiązanych z produktami bankowymi, a już mamy do czynienia z kolejnym przykładem tzw. soft law. 1 lipca br. banki powinny bowiem rozpocząć stosowanie postanowień II rekomendacji, która została przyjęta przez Związek Banków Polskich 22 grudnia 2010.

Tym razem rekomendacja dotyczy dobrych praktyk w zakresie ubezpieczeń finansowych powiązanych z produktami bankowymi zabezpieczonymi hipotecznie. Tuż przed wejściem w życie II rekomendacji warto przyjrzeć się bliżej zasadom, jakie ustanawia, a także jej prawnemu charakterowi i jej konsekwencjom dla banków.

Czego dotyczy II rekomendacja? Dotyczy ona ogólnych zasad postępowania banku w relacjach z ubezpieczycielem i  klientem w przypadku zawierania przez bank we własnym imieniu i na własny rachunek umowy ubezpieczenia finansowego i swoim zakresem obejmuje wyłącznie ubezpieczenie pomostowe, ubezpieczenie niskiego wkładu (brakującego wkładu własnego), ubezpieczenie wartości nieruchomości oraz ubezpieczenie tytułu prawnego.

Jej założeniem jest ujednolicenie praktyki w zakresie ubezpieczeń finansowych i relacji pomiędzy stronami umowy ubezpieczenia (bankiem i ubezpieczycielem) oraz zasad i sposobów przekazywania stosownych informacji klientom.

Nowe obowiązki nałożone na banki

Obowiązki informacyjne wobec klienta, jakie zostały nałożone na banki, stanowią najważniejszą część II rekomendacji. Zgodnie z nią klient to osoba fizyczna zawierająca z bankiem umowę o produkt bankowy, w celach niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub zawodową.

Przede wszystkim więc powinien mieć zapewnione wystarczające informacje o zawartej przez bank umowie ubezpieczenia związanej z oferowanym produktem bankowym. Przekazywane informacje nie mogą wprowadzać w błąd klienta co do charakteru ubezpieczenia oraz roli poszczególnych podmiotów umowy.

Jakie informacje

Przekazując klientowi dokumentację dotyczącą ubezpieczenia, bank jest obowiązany wskazać w niej co najmniej: przedmiot ubezpieczenia, zakres ochrony, okres ubezpieczenia, koszt podwyższonego ryzyka spłaty kredytu (koszt ubezpieczenia), informację o podmiocie uprawnionym do otrzymania odszkodowania z umowy ubezpieczenia, oświadczenia klienta niezbędne do prawidłowego wykonywania umowy ubezpieczenia (w szczególności dotyczące udostępniania danych objętych tajemnicą bankową) oraz informacje związane z zasadami zgłaszania roszczeń i wypłaty odszkodowań.

Bank zobowiązany jest też do przekazania klientowi jasnego komunikatu, że ubezpieczyciel obejmuje ochroną ryzyko banku z chwilą wypłaty kwoty kredytu lub pożyczki bądź też pierwszej transzy. Bank powinien także zwrócić szczególną uwagę na jasne i jednoznaczne sformułowanie definicji oraz informacji, które mogą mieć istotny wpływ na sytuację klienta, np. przesłanki odnowienia ubezpieczenia.

II rekomendacja wprost potwierdza, że w stosunku do  ubezpieczeń, których dotyczy, klient nie może ponosić ciężaru składki ubezpieczeniowej. Do  jej zapłaty zobowiązany jest wyłącznie bank, jako ubezpieczający.

Bank jednak może uwzględnić w kosztach zawarcia i wykonywania umowy o ubezpieczany produkt bankowy koszt podwyższonego ryzyka spłaty kredytu. Na to II rekomendacja wprost zezwala.

Szybka odpowiedź

Dokument nakłada także na banki obowiązek udzielania klientom szybkiej i zarazem rzetelnej, kompletnej i zrozumiałej odpowiedzi na ich zapytania i reklamacje oraz inne próby kontaktu z bankiem w związku z produktem bankowym, którego dotyczy II rekomendacja. Maksymalny termin na udzielenie odpowiedzi wynosi 30 dni.

W związku z praktycznymi problemami dotyczącymi sposobu zgłaszania roszczeń i wypłaty odszkodowań z tytułu umów ubezpieczenia jednoznacznie wskazano, że bank może wezwać klienta do przedstawienia informacji lub dokumentów niezbędnych do likwidacji szkody. Klient jednak nie może zostać zobowiązany przez bank do ponoszenia jakichkolwiek kosztów związanych ze zgłoszeniem takiego roszczenia.

Dodatkowo banki zostały zobowiązane do wdrożenia szkoleń w zakresie ubezpieczeń finansowych i procesów bieżącego monitoringu praktyk w zakresie objętym II rekomendacją, które powinny umożliwić wykrywanie i identyfikację nieprawidłowości, w szczególności w  zakresie obsługi klientów. II rekomendacja nie wskazuje, w jaki sposób powinno to nastąpić, pozostawiając to do  decyzji banków.

To jest samoregulacja rynku

II rekomendacja nie jest źródłem powszechnie obowiązującego prawa. To samoregulacja rynku. Wprowadzona przez Związek Banków Polskich wiąże te banki, które dobrowolnie zdecydują się na jej stosowanie, jednak nie jest dokumentem zupełnie pozbawionym mocy prawnej. W chwili bowiem podjęcia decyzji o jej stosowaniu wiąże ona bank w istotnym zakresie.

Sama II rekomendacja nie przewiduje sankcji w razie naruszenia lub niestosowania się do jej postanowień przez bank. Jednak bank może ponosić odpowiedzialność z tego tytułu na podstawie ustawy z 23 sierpnia 2007 o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Do nieuczciwych praktyk rynkowych zalicza się praktyki rynkowe stosowane przez przedsiębiorców wobec konsumentów, które są sprzeczne z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształcają lub mogą zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu.

Jednym z rodzajów nieuczciwych praktyk rynkowych są praktyki wprowadzające w błąd konsumenta, do których należy nieprzestrzeganie kodeksu dobrych praktyk, do którego przedsiębiorca dobrowolnie przystąpił, jeżeli informuje on w ramach praktyki rynkowej, że jest związany takim kodeksem.

Udowadnia przedsiębiorca

Co istotne, zgodnie z ustawą o nieuczciwych praktykach rynkowych, ciężar udowodnienia, że dana praktyka rynkowa nie stanowi nieuczciwej praktyki wprowadzającej w błąd, spoczywa na przedsiębiorcy.

Tym samym, w razie naruszenia lub niestosowania II rekomendacji – pomimo takiej deklaracji – to właśnie bank będzie musiał udowodnić, że dana praktyka nie wprowadzała konsumenta w błąd.

Uwaga na zbiorowe interesy

Banki, które zdecydują się przyjąć II rekomendację, ale nie będą jej stosowały, muszą także mieć na uwadze możliwość wszczęcia postępowania administracyjnego przez prezesa UOKiK w sprawie stosowania nieuczciwej praktyki rynkowej na podstawie ustawy z 16 lutego 2007 o ochronie konkurencji i konsumentów.

Wszczęcie takiego postępowania może być uzasadnione w przypadku, gdy nieprzestrzeganie II rekomendacji przez bank, mimo wcześniejszej deklaracji jej przyjęcia, naruszałoby zbiorowe interesy konsumentów.

Szczególną uwagę banki powinny zwrócić na możliwą sankcję. Jeżeli prezes UOKiK stwierdzi, że bank dopuścił się stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, może nałożyć na niego karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10 proc. przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Komentuje Beata Balas-Noszczyk, radca prawny, partner zarządzający Hogan Lovells

Opinie dotyczące wpływu tzw. soft law na rynek ubezpieczeń w Polsce, w tym na rozszerzenie obowiązków banków i ich przestrzeganie, są różne. Trudno jednak zaprzeczyć, że samoregulacje rynku, mimo że mogą pociągać za sobą dodatkowe koszty dla banków, to prawnie bezbolesna forma nakładania nowych obowiązków. Prawnie bezbolesna o tyle, że to sam rynek próbuje korygować potencjalne lub występujące na nim nieprawidłowości.

Poddawanie się przez banki nowym, szerszym obowiązkom może jednak zapobiec powstaniu w Polsce sytuacji, która miała miejsce niedawno na rynku ubezpieczeń w Wielkiej Brytanii. Pod koniec kwietnia tego roku Sąd Wysokiej Instancji (High Court) wydał wyrok przeciwko 24 podmiotom zrzeszonym w ramach Stowarzyszenia Brytyjskich Banków (BBA).

W orzeczeniu tym uznano za nielegalne praktyki polegające na sprzedaży tzw. pustych ubezpieczeń. Wspomnianym bankom nakazano zwrot klientom nienależnie pobranych składek. Orzeczenie można uznać za pewną światową tendencję. Również dla polskich banków może stanowić pewien sygnał ostrzegawczy.

Stosowanie ograniczeń samoregulacyjnych może być pewnym rozwiązaniem dla rynku. W planach Związku Banków Polskich jest wydanie jeszcze jednej rekomendacji, dotyczącej ubezpieczeń oszczędnościowych i inwestycyjnych. I rekomendacja nie tylko została pozytywnie odebrana przez rynek i klientów, ale także w rzeczywisty sposób wpływa na kształt oferowanych produktów.

Również II rekomendacja stanowić może krok w kierunku ujednolicania zapisów dotyczących produktów ubezpieczeniowych powiązanych z bankowymi. Jednocześnie może stanowić dla banków dobry asumpt do refleksji oraz weryfikacji stosowanych praktyk w zakresie oferowania ubezpieczeń.

Zobacz:

» Dobra Firma » Firma » Firma - klient

» Prawo dla Ciebie » Konsumenci » Umowy » Umowy z bankami i instytucjami pożyczkowymi