Art. 83 § 1 kodeksu pracy stanowi, że normy pracy to miernik nakładu pracy, jej wydajności i jakości.
Jest to zatem pewna ilość produktów lub liczba czynności, które podwładny ma obowiązek wykonać w ściśle zakreślonym czasie w normalnych technicznych, technologicznych i organizacyjnych warunkach pracy.
Dla zastosowania tych norm konieczne jest jednak, aby praca podlegała ujednoliconej ocenie (np. średniej).
Kwestie zasadności i celowości stosowania norm pracy rozstrzygane są w trybie przewidzianym przez ustawę z 23 maja 1991 o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (DzU nr 55, poz. 236 ze zm.).
Wyjątek dotyczy roszczeń o wynagrodzenie wynikłych z nieprawidłowego zastosowania określonej normy. Te bowiem rozpatrywane są przez właściwe sądy pracy.
Przykład 1
Pani Iwona była zatrudniona w systemie akordowym. Za uszycie jednej serwetki miała otrzymać 10 zł. 31 stycznia 2011 wykonała 200 serwetek.
Powinna była zatem otrzymać 2 tys. zł. Pracodawca pomylił się jednak i zastosował stawkę 8 zł za jedną serwetkę. Pani Iwona wystąpiła więc do właściwego sądu pracy
o wypłatę 400 zł z tytułu niewypłaconego wynagrodzenia za pracę wraz z ustawowymi odsetkami od 1 lutego 2011 (bo pensja miała być wypłacona na koniec danego miesiąca) do dnia zapłaty.
Zachowała się prawidłowo.
Jeżeli sąd uzna zasadność jej roszczenia, uposażenie w żądanej wysokości zostanie wypłacone.
Element umowy
Regułą jest, że norma pracy nie jest składnikiem angażu, a w konsekwencji jej zmiana nie pociąga za sobą konieczności wypowiedzenia warunków pracy lub płacy.
Jeżeli jednak będzie stanowić element umowy akordowej, wówczas jej ewentualna zmiana wymaga zgody podwładnego.
Przykład 2
Pan Eryk jest zatrudniony w systemie akordowym.
W umowie zapisano, że za napełnienie w ciągu godziny 100 tubek o pojemności 125 ml pastą do zębów szef wypłaci mu 10 zł. Po trzech miesiącach przełożony wprowadził jednak nową normę pracy, a mianowicie 100 opakowań zamienił na 180, przy tej samej pojemności butelek, czasie napełnienia i stawce.
Modyfikacja ta – jako mniej korzystna dla pracownika – wymaga wypowiedzenia zmieniającego. Jeżeli pan Eryk, przed upływem połowy okresu wypowiedzenia, nie wyrazi zgody na wskazaną zmianę, wypowiedzenie to przekształci się w definitywne.
W razie ulepszeń
Normy pracy odpowiadają obecnemu poziomowi techniki. Jeżeli więc pojawiają się ulepszone technologie, występuje w rezultacie konieczność dostosowania do nich norm pracy.
Warunkiem jest jednak aktualizacja skutku w postaci podwyższenia jakości prac.
Przykład 3
Na rynku usług budowlanych pojawił się granulat, którego użycie gwarantowało zwiększenie produkcji mieszanki betonowej aż o 50 proc. w ciągu jednej godziny.
Z uwagi na to pan Janusz, właściciel firmy z branży budowlanej, zmienił dotychczasową normę pracy polegającą na wytwarzaniu owego produktu przez jednego podwładnego 10 kg/1 h, podwyższając ją do 15 kg. Modyfikacja normy pracy była więc uzasadniona.
Wyjątek dotyczy sytuacji, w której brak podstaw do wnioskowania, że takie usprawnienia zintensyfikują wydajność pracy. Wtedy nadal obowiązują stare normy.
Przykład 4
Pan Marek zatrudnia przy taśmie montażowej dwóch pracowników. Ich zadaniem, w świetle obowiązującej od 2009 r. normy pracy, jest naklejenie przez każdego z nich po 100 nalepek na litrowe butelki oliwy w ciągu 15 minut. Przy realizacji tej czynności podwładni korzystają z urządzenia typu B8 (umieszcza ono naklejki na butelce).
W 2011 r. producent tego sprzętu wprowadził jego nowy model. Zmiana polegała jednak tylko na modyfikacji wyglądu poprzedniej wersji urządzenia. Nie miała wpływu na zwiększenie wydajności pracy zatrudnionych. Z tych względów nadal powinna obowiązywać norma pracy ustanowiona w 2009 r.
Powodem do zmiany norm nie jest także postawa zatrudnionego, który na skutek zwiększonego osobistego zaangażowania lub sprawności zawodowej przekroczył ustanowioną normę.
Przykład 5
Pani Olimpia, zatrudniona przy pakowaniu kremów do rąk, licząc na podwyżkę, każdą ustanowioną przez szefa przerwę w pracy przeznaczała na realizację swoich obowiązków zawodowych.
W konsekwencji codziennie przekazywała pracodawcy nieznacznie większą ilość opakowań, niż nakazywała obowiązująca w firmie norma pracy. Nie ma zatem potrzeby zmiany dotychczasowej normy, bo to jest autonomiczna decyzja pani Olimpii, aby zwiększyć wkład swojej pracy.
Firmowy sposób
Modyfikacja norm pracy następuje w sposób przyjęty u danego pracodawcy (np. wywieszenie informacji na tablicy ogłoszeń), z co najmniej dwutygodniowym wyprzedzeniem. Te nowości zaczynają obowiązywać po upływie wskazanego w ogłoszeniu terminu.
Z orzecznictwa sądu najwyższego
- Akordowy system wynagradzania pracowników nie może obowiązywać bez wprowadzenia norm pracy (wyrok SN z 21 września 2001, I PKN 626/00).
- Zachowanie pracownika stanowiące reakcję na naruszenie przez pracodawcę sposobu wprowadzenia nowych norm pracy (art. 83 § 4 k.p.), które ze względu na stopień winy nie może być ocenione jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, nie stanowi przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p.
(wyrok SN z 10 maja 2000, I PKN 646/99).
Rodzaje norm pracy
Rodzaj
Opis
czasowa
określa czas realizacji określonego zadania (np. napisanie 7 tys, znaków w ciągu 10 minut)
Ilościowa
określa liczbę produktów bądź operacji możliwych do wykonania w ściśle określonym czasie (np. produkcja 100 kremów do twarzy w ciągu 1 godziny)
Obsługowa
określa liczbę urządzeń, które powinien obsłużyć jeden bądź kilku pracowników w ciągu całego dnia pracy (np. 1 zatrudniony w ciągu 8 godzin powinien obsłużyć 3 taśmy montażowe)
Kadrowa
określa liczbę zatrudnionych realizujących zadania na danym stanowisku pracy (np. 5 osób pracuje przy taśmie produkującej kapsle do butelek)
Autorka jest adwokatem, prowadzi kancelarię w Płocku
Zobacz serwis:
Obowiązki i odpowiedzialność pracownika
Czas pracy » Systemy czasu pracy