Na podstawie art. 384 § 1 kodeksu cywilnego ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umowy, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy.
Celem jest umożliwienie zapoznania się z treścią dokumentu stronie (najczęściej konsumentowi), która niejako jest zmuszona do bezwarunkowej akceptacji umieszczonych w nim postanowień.
Trzeba fizycznie doręczyć
W praktyce jest tak, że umowa zawarta między stronami zawiera np. postanowienie: „X otrzymał i zapoznał się z treścią regulaminu” lub „Ogólne warunki umowy stanowią integralną część umowy” itp.
Czy takie zapisy są wystarczające do uznania, że kontrahent przedsiębiorcy posługującego się wzorcem jest zobligowany do respektowania ogólnych, nienegocjowalnych postanowień. Odpowiedź jest jednoznaczna, nie.
Nie ma przy tym znaczenia, czy stroną przyjmującą ogólne warunki jest konsument czy przedsiębiorca. Doręczenia wzorca nie może zastępować ani informacja ustna lub pisemna o jego treści, ani też udokumentowane przekazanie wyciągu.
Przepis mówi o doręczeniu wzorca. Doręczać oznacza oddać coś do rąk; przynieść na miejsce przeznaczenia; dostarczyć. Zatem przedsiębiorca korzystający z wzorca, który chce mieć uprawnienie do powoływania się na jego treść, musi mieć dowód jego doręczenia.
Zwyczajowo, po to by uniknąć wszelkich wątpliwości co do obowiązywania umowy i jej poszczególnych postanowień, strony parafują wszystkie strony umowy, by na jej końcu złożyć pełny podpis. Ta sama zasada powinna obowiązywać przy podpisywaniu różnego rodzaju ogólnych warunków umowy.
Tylko takie postępowanie w pełni zabezpiecza przed niespodziankami przedsiębiorcę oferującego wzorzec.
Przykład
Strony podpisały umowę kredytu składając parafy na wszystkich stronach umowy i podpisując ją na ostatniej stronie. Regulamin zawierający prawa i obowiązki stron został podpisany na jego ostatniej stronie.
Mogą pojawić się wątpliwości, czy strona akceptująca regulamin swoim podpisem wyraziła zgodę na jego wszystkie postanowienia.
Skoro tak, to dlaczego nie została parafowana każda strona. Wydaje się jednak, że w tym wypadku istnieje wyraźny dowód doręczenia regulaminu, a więc strona jest związana jego treścią.
Jaka kolejność
Należy pamiętać, że zgodnie z art. 384 k.c. doręczenie ma nastąpić przed zawarciem umowy. Kolejność jest tu nieprzypadkowa. Prawidłowe wypełnienie ustawowych wymogów w tym zakresie jest niezwykle istotne.
Ważne jest więc, aby obok podpisu potwierdzającego otrzymanie OWU znalazła się data, a nawet godzina, tak by nie istniały żadne wątpliwości, kiedy stronie doręczono wzorzec. Złożenie podpisu pod wzorcem umownym daje stronie prawo podnoszenia przed sądem, że regulamin został doręczony, ale w pierwszej kolejności została zawarta umowa.
W konsekwencji regulamin nie wiąże, co w większości spraw może mieć decydujący wpływ na wynik sprawy. W takiej sytuacji oferent wzorca umownego może mieć problemy z przekonaniem sądu, że działał zgodnie z wytycznymi z art. 384 k.c.
Przykład
Przedsiębiorca, który stosuje ogólne warunki umów, nie doręczył ich Janowi Kowalskiemu przed zawarciem z nim umowy. Przesyłał mu OWU poleconym z prośbą o zapoznanie się z treścią i podpisanie. Pan Kowalski podpisał dokument i odesłał.
Niestety, takie zachowanie przedsiębiorcy na niewiele się zda. W razie sporu sądowego Jan Kowalski z łatwością będzie mógł się uwolnić od postanowień OWU, wskazując, że zostały wprawdzie mu doręczone, ale już po zawarciu umowy.
Skutkiem niedopełnienia wymogu doręczenia kontrahentowi ogólnych warunków umowy jest zazwyczaj zawarcie umowy, aczkolwiek strony związane są w takiej sytuacji wyłącznie jej podstawowymi regulacjami zawartymi w umowie.
Jest wyjątek od opisanej zasady doręczania wzorca. Mianowicie w myśl art. 384 § 2 k.c., w przypadku gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiąże on także wtedy, gdy druga strona mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści.
Nie dotyczy to jednak umów zawieranych z udziałem konsumentów, z wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego.
Autor jest adwokatem, współpracuje z Legal & Strategic Support Team LSST.pl
Zobacz więcej w serwisach:
» Dobra Firma » Firma » Umowy gospodarcze
» Dobra Firma » Firma » Firma - klient
» Prawo dla Ciebie » Konsumenci » Umowy » Niedozwolone klauzule umowne
