Osoby odpowiedzialne za zorganizowanie pracy przy stawianiu domu czy jego remontowaniu muszą wziąć pod uwagę wiele przepisów porozrzucanych w kilku ustawach i kilkunastu rozporządzeniach. Przy pracach budowlanych przeszkolenie pracowników i wywieszenie instrukcji bhp to zdecydowanie za mało.

Dzisiaj skupimy się przede wszystkim na obowiązkach wynikających z rozporządzenia ministra infrastruktury z 6 lutego 2003 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (DzU nr 47, poz. 401).

Na większych placach budowy inwestor zawiadamia o zamiarze rozpoczęcia robót budowlanych inspektora pracy. Robi to na siedem dni przed  rozpoczęciem prac.

Konkretnie chodzi o takie miejsca, w których przewiduje się wykonywanie robót budowlanych trwających dłużej niż 30 dni roboczych i jednoczesne zatrudnienie co najmniej 20 osób. Albo na których planowany zakres robót przekracza 500 tzw. osobodni.

Bardzo często na tej samej budowie prace wykonują jednocześnie pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców. Muszą oni wówczas wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy.

Obowiązkowo ustalają też sposoby postępowania w razie wystąpienia zagrożeń zdrowia lub życia pracowników. Oczywiście niezbędna jest też współpraca między tymi podmiotami.

Wielu inwestycji, remontów czy rozbiórek nie wolno też zaczynać bez planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia - czytaj „Obowiązki inwestora, projektanta i kierownika”.

Przed wejściem przygotuj teren

Nie wolno rozpocząć budowy bez odpowiedniego zagospodarowania terenu, w którym się ona odbywa. I tak:

- Ogrodzenie terenu musi mieć minimum 1,5 m wysokości, bramę wjazdową i furtkę dla pieszych. Ma być na tyle solidne, żeby zabezpieczyć obiekt przed dostępem osób postronnych. Nie może to być, jak się czasem spotyka, tylko oznaczenie tego miejsca kolorową taśmą czy liną. Taka prowizorka w żadnej mierze nie zabezpiecza przed wejściem na plac budowy osób niepowołanych. Trzeba też zadbać o solidne łączenie elementów płotu, np. śrubami, a nie zawiniętym drutem.

Jeżeli ogrodzenie placu nie jest możliwe, trzeba oznaczyć granice za pomocą tablic ostrzegawczych, a w razie potrzeby zapewnić stały nadzór.

Miejsca niebezpieczne (np. wykopy czy te, w których zagrożenie stanowią spadające przedmioty) wymagają dodatkowo oddzielenia balustradami. Szerokość miejsca, które jest zagrożone upadkiem przedmiotów z góry, powinna wynosić nie mniej niż 1/10 wysokości obiektu, z którego mogą spadać przedmioty, i nie mniej niż 6 m. Odstępstwa są dopuszczalne w zwartej zabudowie miejskiej.

- Drogi trzeba odpowiednio przystosować do poruszających się po nich pojazdów (uwzględniając wytrzymałość nawierzchni, szerokość i organizację ruchu) oraz wyznaczyć przejścia dla pieszych. Drogi i przejścia powinny być oświetlone i zabezpieczone przed  spadającymi przedmiotami.

Dla pojazdów wyznacza się miejsca postojowe na terenie budowy. Droga dla ruchu pieszego jednokierunkowego powinna mieć co najmniej 0,75 m szerokości, a dla dwukierunkowego co najmniej 1,2 m. Ponadto pochylnie, po których przenosi się ręcznie ciężary, nie powinny mieć więcej niż 10 proc. spadku.

Jeżeli pochylenie przejścia przekracza 15 proc., niezbędne są poprzeczki w odstępach nie mniejszych niż co 40 cm lub schody o szerokości nie mniejszej niż  75 cm. Co najmniej z jednej strony ma być w takiej sytuacji balustrada ochronna.

Trasy dla wózków i taczek nie mogą być nachylone: więcej niż 4 proc. dla wózków szynowych, 5 proc. dla tych, które nie poruszają się po szynach i 10 proc. dla taczek. Jeżeli te drogi są położone więcej niż metr nad ziemią, niezbędna jest jeszcze balustrada ochronna.

- Do placu budowy powinny być doprowadzone media (przynajmniej woda i prąd). Trzeba też zorganizować odprowadzanie ścieków (może to być także szambo lub coraz powszechniej stosowane toalety przenośne).

- Pracownikom należy udostępnić pomieszczenia higienicznosanitarne i socjalne (szatnia, jadalnia, umywalnia, suszarnia i ustęp), które powinny spełniać wymagania podane w ogólnych przepisach bhp. Jednak droga, którą muszą pokonać do nich, może być nieco dłuższa niż w zakładach pracy (do 150 m). Jeśli toalety znajdują się np. w sąsiednim budynku i pracownicy mogą z nich korzystać, nie trzeba ich lokalizować na placu budowy.

- Miejsca składania materiałów i wyrobów budowlanych mają być odpowiednio przygotowane: wyrównane, utwardzone i odwodnione.

Rozmieszczenie materiałów, wysokość składowania i sposób ich udostępniania powinien być zgodny z przepisami, np. stosy z ułożoną tzw. drobnicą nie powinny mieć więcej niż 2 m wysokości, a worki z zawartością można układać jeden na drugim nie więcej niż w dziesięć warstw, przy czym warstwy mają leżeć „na krzyż”, czyli w jednej worki są ułożone wzdłuż, a w drugiej w poprzek.

Specjaliści radzą też uważne czytanie i stosowanie się do zaleceń producenta dotyczących składowania oraz... zdrowy rozsądek. Wyjątkowo starannie trzeba zabezpieczyć doły z wapnem gaszonym. Powinny mieć one umocnione ściany i balustrady ochronne umieszczone nie bliżej niż 1 m od krawędzi dołu.

Nie wolno też opierać składowanych materiałów lub wyrobów o płoty, słupy energetyczne, konstrukcje sieci trakcyjnej czy ściany obiektów. Obowiązują też odpowiednie odległości od napowietrznych linii energetycznych.

Odpowiednie drabiny i maszyny

Maszyny i inne urządzenia techniczne mają być montowane i eksploatowane zgodnie ze wskazaniami producenta i mieć deklarację zgodności. Powinny też być wyposażone w odpowiednie zabezpieczenia i oznaczone odpowiednimi znakami i barwami bezpieczeństwa.

Maszyny i narzędzia powinny być sprawne i użytkowane przez osoby przeszkolone zgodnie z przeznaczeniem i we właściwym stanie technicznym (to ostatnie dotyczy także drabin).

Każdy ich rodzaj powinien mieć opracowaną i udostępnioną pracownikom instrukcję bezpiecznej obsługi i konserwacji. Na ogół przygotowuje ją pracodawca na podstawie dokumentacji sporządzonej w języku polskim przez producenta.

Są też szczególne przepisy, np. drabin nie wolno malować farbami kryjącymi, bowiem może to zasłonić ewentualne pęknięcia czy sęki. Natomiast te maszyny i urządzenia, które podlegają dozorowi technicznemu (np. windy, żurawie, zbiorniki ciśnieniowe), mogą być używane tylko po uzyskaniu świadectwa dopuszczającego je do ruchu.

Uważaj na prąd i światło

Przepisy bhp bardzo rygorystycznie traktują działania związane z instalacjami i urządzeniami elektrycznymi i wykonywane w bezpośrednim ich sąsiedztwie. Mogą być one realizowane tylko przez uprawnionych elektryków. Urządzenia i instalacje powinny mieć ochronę przeciwporażeniową.

Ponadto budowlane rozdzielnie prądu (tzw. Rb-tki) powinny być prawidłowo rozmieszczone (nie dalej niż 50 m od odbiornika) i zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych, z kolei przewody zasilające nie powinny biec po ziemi (a jeżeli już muszą, to trzeba je dodatkowo zabezpieczyć przed  uszkodzeniami mechanicznymi).

Z kolei przyłączenia trzeba wykonać w sposób zapewnia-jący bezpieczeństwo. Nie obędzie się bez kontrolowania stanu urządzeń. Rozporządzenie określa, jak często w jakich sytuacjach.

Pracownicy muszą również mieć zapewnione odpowiednie oświetlenie. Chodzi nie tylko o miejsca robót, ale i drogi, dojścia oraz dojazdy. Punkty świetlne trzeba tak rozmieścić, by zapewniały odczytanie tablic i znaków ostrzegawczych oraz znaków sygnalizacji ruchu na terenie budowy. W razie potrzeby wolno zastosować przenośne źródła światła. Nie mogą one powodować zagrożenia porażeniem prądem.

Stosować trzeba odpowiednie lampy. Takie, które nie powodują wydłużonych cieni, olśnienia wzroku, zmiany barwy znaków lub zakłóceń odbioru i postrzegania sygnałów oraz znaków stosowanych w transporcie.

Także zjawisk stroboskopowych, czyli złudzenia, że pracujące urządzenie jest nieruchome. Również żurawie, maszty lub inne wysokie konstrukcje o zmroku i w nocy powinny mieć oświetlenie pozycyjne.

Wysoko i niebezpiecznie

Odrębne wymagania dotyczą pracy na rusztowaniach. Mogą je montować tylko osoby mające udokumentowane kwalifikacje, czyli montażyści rusztowań. Osoby takie muszą się zabezpieczyć przed upadkiem z wysokości.

Samo rusztowanie powinno być ustawione na stabilnym gruncie, wyprofilowanym tak by mogła odpływać woda z opadów. Powinno ono mieć prawidłowe mocowanie, pomosty o odpowiedniej wytrzymałości, piony komunikacyjne zapewniające bezpieczne wchodzenie i schodzenie oraz balustrady.

Jeżeli odległość rusztowania od ściany jest większa niż 20 cm, to balustrady powinny być wykonane po obu stronach pomostu. Osoby wyko-nujące montaż i demontaż rusztowań są zobowiązane do stosowania urządzeń zabezpieczających przed upadkiem z  wysokości.

Rusztowanie powinno mieć ochronę odgromową i tablicę informującą m.in. o dopuszczalnej nośności pomostów. Musi też być konserwowane i sprawdzane, zawsze po silnym wietrze i opadach oraz po przerwach w pracy dłuższych niż dziesięć dni.

Rusztowanie może być dopuszczone do użytku dopiero po przeprowadzeniu jego odbioru przez kierownika budowy lub osobę uprawnioną. Trzeba potwierdzić go wpisem do dziennika budowy. Musi też być użytkowane zgodnie z przeznaczeniem.

Przy montażu, demontażu i pracy na rusztowaniach nie wolno lekceważyć warunków pogodowych. Nie wolno stawiać takich urządzeń i korzystać z nich w czasie gęstej mgły, deszczu, śniegu i gołoledzi, podczas burzy lub wiatru, o prędkości przekraczającej 10 m/s. Nie należy też tam wchodzić, jeżeli o zmroku nie zapewniono oświetlenia pozwalającego na  dobrą widoczność.

W ogrodzonym wykopie

Trudno sobie wyobrazić plac budowy bez prowadzenia robót ziemnych, choćby wykopów pod fundamenty czy rowów pod przyłącza. Takie prace mają być prowadzone na podstawie projektu określającego położenie instalacji i urządzeń podziemnych, mogących znaleźć się w zasięgu robót. Jeśli w pobliżu są usytuowane instalacje, kierownik budowy ustali, jak pracować w sąsiedztwie takich miejsc.

Miejsca niebezpieczne przy  wykopach trzeba ogrodzić (balustradami wys. 1,1 m w odległości 1 m od krawędzi wykopu) i oznaczyć napisami ostrzegawczymi, a po zmroku powinny także świecić światła ostrzegawcze.

Ściany wykopów natomiast należy zabezpieczyć, tj. wykonać obudowy lub skarpy o bezpiecznym kącie nachylenia, a przy głębokości wykopu przekraczającej 1 m dodatkowo zrobić bezpieczne zejścia i wyjścia, nie rzadziej niż co 20 m.

Ziemię z dołu składuje się co najmniej 60 cm od krawędzi wykopu lub poza tzw. strefą klina odłamu gruntu, jeżeli ściany nie są obudowane. W takiej samej minimalnej odległości ma pracować koparka. Pomiędzy nią a dołem nikomu nie wolno przebywać.

Kąt klina jest różny dla różnych rodzajów gruntów.

Uwaga!

W pobliżu instalacji podziemnych drążenie wykopu powinno się odbywać ręcznie.

Co to jest balustrada

Przepisy bhp w budownictwie wymagają stawiania balustrad. Konkretnie składa się ona z poręczy ochronnej na wysokości 1,1 m, deski krawężnikowej o wysokości 15 cm i wypełnienia pomiędzy poręczą a deską.

Ten przepis nie jest zbyt precyzyjny i trzeba go stosować zdroworozsądkowo. Inspektorzy uznają, że balustrada jest wypełniona, jeżeli będzie np. odpowiedniej wytrzymałości poprzeczka w połowie jej wysokości, a zakwestionują konstrukcję, jeżeli będzie to byle jak przyczepiona płyta pilśniowa, która pozornie lepiej wypełnia przestrzeń między górną krawędzią bariery a krawężnikiem.

 

Czytaj również:

Zobacz też serwis:

» Dobra Firma » Kadry i płace » BHP