Istnieje wiele możliwości dochodzenia ochrony szeroko pojętego designu, poczynając od praw autorskich, poprzez rejestrację wyglądu produktu jako znaku towarowego, kończąc na regułach chroniących przed czynami nieuczciwej konkurencji.
Każda z tych ścieżek ma jednak pewne mankamenty, które mogą czynić ją niesatysfakcjonującą. Najbardziej dogodnym sposobem ochrony wzorów przemysłowych wydaje się ich rejestracja.
Dwa systemy
Dziś są dostępne dwa różne systemy rejestracji wzorów przemysłowych. Pierwszy wynika w ustawy z 30 czerwca 2000 Prawo własności przemysłowej (tekst jedn. DzU z 2003 r. nr 119, poz. 1117; dalej pwp), drugi jest oparty na rozporządzeniu Rady (EC) 6/2002 z 12 grudnia 2001 w sprawie wzorów wspólnotowych (OJ EC L3 z 5 stycznia 2002, pkt 1).
Obie regulacje są odrębnymi i niezależnymi źródłami ochrony wzorów przemysłowych a prawa uzyskane na ich podstawie się różnią. Gdy jest podejmowana decyzja o ochronie wzoru przemysłowego, musi pojawić się pytanie, który z systemów wybrać.
Co to jest produkt
Prawo z rejestracji wspólnotowego wzoru przemysłowego (rejestrowanego w Urzędzie Harmonizacji Rynku Wewnętrznego – Znaki Towarowe i Wzory, w Alicante, Hiszpania, dalej UHRW) oraz prawo z rejestracji krajowego wzoru przemysłowego (rejestrowanego w Urzędzie Patentowym RP, dalej UP RP), obejmuje ten sam przedmiot, tj. wzór przemysłowy.
W obu przypadkach co do zasady jest on rozumiany analogicznie, jako postać wytworu lub jego części, wynikająca w szczególności z cech linii, konturów, kolorystyki, kształtu, tekstury, lub materiałów samego produktu bądź jego ornamentacji.
Samo pojęcie produktu jest również w obu przypadkach rozumiane szeroko, jako każdy przedmiot przemysłowy lub rękodzielniczy, w tym części przeznaczone do stworzenia produktu złożonego (np. oparcie fotela), opakowanie, symbole graficzne i kroje pisma typograficznego.
O zakresie ochrony obu praw decyduje zastosowanie tego samego modelu odpowiednio poinformowanego lub zorientowanego użytkownika oraz ogólne wrażenie, jakie jest wywierane na nim przez potencjalnie kolizyjne wzory. Pomimo tych podobieństw występują istotne różnice między tymi systemami.
Najważniejsze dotyczą terytorialnego zakresu ochrony. Prawo z rejestracji wzoru krajowego obejmuje wyłącznie teren Polski. Z kolei prawo z rejestracji wspólnotowego wzoru przemysłowego rozciąga się na całą Unię Europejską.
Jednym z zasadniczych ograniczeń prawa z rejestracji wzoru krajowego jest jego ograniczenie do rodzaju wytworów, dla których nastąpiło zgłoszenie (art. 105 ust. 5 pwp). Z kolei prawo z rejestracji wspólnotowego wzoru przemysłowego obejmuje każdy wytwór, jeżeli ten wywołuje takie samo wrażenie na poinformowanym użytkowniku (art. 36 ust. 2 i 6 rozp. 2002/6).
Innymi słowy zakładając, że posiadamy szczególnie atrakcyjny wzór trzonka noża zarejestrowany w UP RP dla noży, po jakimś czasie może okazać się, że nasz wzór został wykorzystany jako ucho do kubka, klamka lub wieszak.
W takiej sytuacji nie możemy jednak chronić naszego interesu na podstawie prawa z rejestracji, gdyż nie obejmuje ono tego typu towarów. Inaczej sprawa przedstawiałaby się w przypadku zarejestrowania naszego wzoru w UHRW. Rejestracja ta dawałaby podstawę do podjęcia stosownych działań w szerszym zakresie.
Kolejna różnica między porównywanymi reżimami polega na skutku, jaki niesie rejestracja wzoru przemysłowego w UP RP dla autorskich praw majątkowych. Mianowicie zgodnie z art. 116 pwp ochrona praw majątkowych do utworu przewidziana w przepisach prawa autorskiego nie ma zastosowania do wytworów wytworzonych według wzoru przemysłowego i wprowadzonych do obrotu po wygaśnięciu prawa z rejestracji udzielonego na taki wzór.
Innymi słowy po wygaśnięciu prawa z rejestracji udzielonego przez UP RP, czyli maksymalnie po 25 latach od daty zgłoszenia, wygasną również autorskie prawa majątkowe do takiego utworu, który jest ucieleśniony w danym wzorze.
Jest to sytuacja bardzo niekorzystna, bo pomijając, że prawo z rejestracji może wygasnąć wcześniej, to majątkowe prawa autorskie trwają co do zasady 70 lat po śmierci twórcy i dają względnie skuteczną ochronę. Decydując się zatem na rejestrację wzoru przemysłowego w UP RP, zgłaszający powinien być świadomy takiej konsekwencji, zwłaszcza jeśli żywotność danego wzoru jest potencjalnie dłuższa niż 25 lat.
Ostatnia różnica między systemami ochrony krajowych i wspólnotowych wzorów przemysłowych, na którą przedsiębiorca musi zwrócić uwagę, jest może bardziej prozaiczna, ale nadal istotna, chodzi o kwestię kosztów.
Jakie opłaty
Opłaty związane ze zgłoszeniem wzorów przemysłowych w UP RP: opłata za zgłoszenie wzoru 300 zł, opłata za publikację o udzielonym prawie 70 zł. Do tego należy doliczyć koszt pracy pełnomocnika, który przygotuje wymagany przepisami opis wyjaśniający ilustrację wzoru przemysłowego.
Znaczenie opisu jest dość istotne, bo wykorzystane w nim sformułowania mają bezpośredni wpływ na zakres ochrony.
Udzieleniu prawa towarzyszy konieczność uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochronny (od pierwszego do piątego roku ochrony) w wysokości 400 zł. Opłaty za kolejne okresy ochronne wynoszą:
- za drugi okres ochronny (od 6 do 10 roku ochrony) 1000 zł,
- trzeci okres ochronny (od 11 do 15 roku ochrony) 2000 zł,
- czwarty okres ochronny (od 16 do 20 roku ochrony) 3000 zł,
- piąty okres ochronny (od 21 do 25 roku ochrony) 4000 zł.
Kilka wersji
Istnieje również możliwość zgłaszania w UP RP odmian wzorów przemysłowych, która polega na zgłaszaniu różnych wzorów mających te same istotne cechy. W takim wypadku jeden wniosek może zawierać dziesięć takich odmian, chyba że tworzą one komplet wytworów, wtedy ich liczba może być większa (art. 108 ust. 5 pwp).
Za tego typu zgłoszenie uiszcza się opłatę jak za zgłoszenie jednego wzoru. Jednakże w najnowszym orzecznictwie uznano, że odmiany wzorów mogą różnić się tylko nieistotnymi elementami, tym samym powinny być niemal takie same, zatem ich zgłaszanie traci uzasadnienie.
Pierwotnie możliwość zgłaszania odmian wzorów miała służyć podmiotom zgłaszającym ich dużą liczbę, jednak rozwiązanie to nie do końca spełniło oczekiwania zainteresowanych.
Należy jeszcze zwrócić uwagę, że zgłoszenie wspólnotowego wzoru przemysłowego nie wymaga przygotowywania rozbudowanego opisu, bo nie ma on wpływu na zakres ochrony, a samo zgłoszenie może zostać dokonane online, co wpływa korzystnie na koszty związane z pracą pełnomocnika.
Dziś koszt zgłoszenia pojedynczego krajowego wzoru przemysłowego i koszt jego ochrony przez pierwszy pięcioletni okres będzie raczej niższy niż wydatki związane z ochroną wzoru wspólnotowego (odpowiednio 770 zł i 350 euro, bez wynagrodzenia pełnomocnika).
Patrząc jednak na wysokość opłat za utrzymywanie ochrony, koszty związane ze wzorem wspólnotowym są drastycznie niższe. Dodatkowo, biorąc pod uwagę potrzebę ochrony większej ilości wzorów, wybór systemu wspólnotowego staje się jeszcze bardziej korzystny.
Który z systemów ochrony zastosować, musi zdecydować konkretny przedsiębiorca. Wydaje się jednak, że za podjęciem decyzji o ochronie wzoru przemysłowego jako wzoru krajowego muszą przemawiać szczególne okoliczności, w związku z istnieniem istotnej przewagi systemu wspólnotowego.
Komentarz
W tym samym segmencie rynku konkurencja często prowadzi do ujednolicenia cen i jakości wyrobów.
W takiej sytuacji walka o klienta dynamicznie rozwija się na innych polach. Jednym z nich jest pozycja marki, służąca wywoływaniu u odbiorców skojarzeń pomiędzy oznaczeniem a produktami danego producenta.
Innym czynnikiem jest wygląd produktu, tzw. wzornictwo lub design, który decyduje o wrażeniu, jakie zostanie wywarte na odbiorcy, gdy ten zetknie się bezpośrednio z wyrobem.
Bywa, że już samo nowoczesne wzornictwo pozwala na przeniesienie danego produktu na wyższą półkę. Posiadając towar wyróżniający się atrakcyjnym wyglądem, warto zatem zwrócić uwagę na możliwość jego prawnej ochrony.
Wszystko po to, aby zabezpieczyć się przed kopiami naszych produktów wprowadzanych do obrotu przez konkurentów. Chodzi o to, żeby takim praktykom skutecznie przeciwdziałać.
Ile zapłaci przedsiębiorca w Alicante
Koszty uzyskania prawa z rejestracji wspólnotowego wzoru przemysłowego są w dużym stopniu uzależnione od liczby jednocześnie zgłaszanych wzorów.
Opłaty za zgłoszenie wynoszą:
- jednego wzoru 230 euro,
- od 2 do 10 wzorów za każdy 115 euro,
- od 11 wzorów za każdy 50 euro.
Natomiast opłaty za publikację wynoszą odpowiednio:
- 120 euro za jeden wzór,
- 60 euro za każdy wzór od 2 do10 oraz 30 euro za każdy kolejny począwszy od 11 wzoru.
W przypadku opłat za ochronę liczba jednocześnie zgłoszonych wzorów nie ma znaczenia i za każdy wzór należy uiścić odrębną opłatę, przy czym opłata za pierwszy okres ochronny zawarta jest już w opłacie za zgłoszenie.
Za drugi okres ochronny opłata wynosi 90 euro, za trzeci 120 euro, za czwarty 150 euro, za piąty 180 euro (okresy są podzielone tak jak w przypadku polskich wzorów).
Autorka jest rzecznikiem patentowym z kancelarii Kulikowska & Kulikowski
Czytaj też:
Zobacz więcej
»
»
