Coraz więcej firm, poszukując nowych rynków zbytu, podejmuje współpracę z zagranicznymi kontrahentami, m.in. w zakresie usług doradczych. Jeśli usługom świadczonym przez polskiego przedsiębiorcę towarzyszy jednocześnie świadczenie usług na jego rzecz przez kontrahenta zagranicznego, jest możliwość potrącenia zobowiązań i należności wynikających z takich wzajemnych świadczeń.

Planując potrącenie, polski przedsiębiorca powinien uwzględnić konieczność poboru zryczałtowanego podatku u źródła, gdyż w świetle art. 26 ust. 7 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawy o CIT[/link] potrącenie jest równoznaczne z wypłatą należności (w świetle interpretacji organów podatkowych taki sam wniosek można wywieść z art. 41 ust. 4 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=346580]ustawy o PIT[/link]). Ogólne zasady poboru tego podatku opisujemy w ramce obok.

Nie zawsze jednak taki obowiązek wystąpi. Ustawodawca przewidział w niektórych okolicznościach brak konieczności poboru ryczałtu. Przepisy polskich ustaw stosuje się bowiem z uwzględnieniem umów w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu, których stroną jest Polska.

[srodtytul]Certyfikat rezydencji[/srodtytul]

Zastosowanie stawki podatku wynikającej z właściwej umowy albo niepobranie go zgodnie z taką umową jest możliwe tylko pod warunkiem udokumentowania miejsca siedziby zagranicznego podatnika dla celów podatkowych uzyskanym od niego certyfikatem rezydencji.

Polski przedsiębiorca nie będzie zatem miał obowiązku poboru podatku u źródła, jeżeli:

- stosowna umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania wskaże, że może być on pobierany tylko w państwie rezydencji świadczącego usługę doradczą czy księgową,

- będzie posiadać certyfikat rezydencji kontrahenta poświadczający miejsce rezydencji podatkowej w innym kraju.

Jeśli Polska nie zawarła takiej umowy z państwem, z którego pochodzi świadczący usługi, polski płatnik będzie zobowiązany w każdym przypadku do poboru podatku u źródła (w tym również gdy posiada certyfikat rezydencji).

Jeśli już polski przedsiębiorca zostanie obarczony obowiązkiem poboru podatku u źródła, musi pamiętać o rozgraniczeniu dwóch sytuacji:

- gdy usługodawcą jest osoba prawna,

- gdy usługodawcą jest inny podmiot.

[srodtytul]Inaczej od osoby prawnej...[/srodtytul]

W stosunku do tych pierwszych zastosowanie znajdą przepisy ustawy o CIT. Podatek powinien być pobrany w terminie do 7 dnia miesiąca następnego po miesiącu, w którym zostało wypłacone wynagrodzenie. Jednocześnie w terminie do 31 stycznia roku następnego trzeba złożyć deklarację CIT-10Z. Ponadto w terminie do końca trzeciego miesiąca roku następnego należy sporządzić informację na druku IFT-2/IFT-2R, którą przekazujemy kontrahentowi (zagranicznej osobie prawnej) i składamy do odpowiedniego urzędu skarbowego (właściwego w sprawach opodatkowania osób zagranicznych).

[srodtytul]…i inaczej od fizycznej[/srodtytul]

Nieco odmienne reguły obowiązują, gdy usługodawcą jest osoba fizyczna lub spółki niemające osobowości prawnej (tzw. podmioty transparentne), wówczas pobór podatku odbywa się na zasadach określonych w ustawie o PIT. Podatek u źródła należy pobrać do 20 dnia miesiąca następnego po miesiącu, w którym wypłacone zostało wynagrodzenie za usługi.

W terminie do końca stycznia roku następnego należy złożyć deklarację PIT-8AR do urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według siedziby płatnika. Z kolei w terminie do końca lutego roku następnego płatnik powinien sporządzić informację na druku IFT-1/IFT-1R, którą należy przesłać zagranicznemu kontrahentowi i urzędowi skarbowemu (właściwemu w sprawach opodatkowania osób zagranicznych).

[srodtytul]Więcej zachodu przy spółkach osobowych[/srodtytul]

Pamiętajmy, że w przypadku tzw. spółek transparentnych (podmiotów zagranicznych odpowiadających polskim spółkom osobowym prawa handlowego, np. spółce partnerskiej czy komandytowej) podatnikami będą wspólnicy, a nie same spółki. Oznacza to, że to dla wspólników, nie dla spółek – polski przedsiębiorca będzie zobowiązany sporządzić i przekazać druki IFT-1/IFT-1R.

Kwota należnego podatku u źródła powinna być podzielona pomiędzy wszystkich wspólników, według ich udziału w zysku. Jeżeli zatem płatnik uzyska certyfikaty rezydencji tylko od niektórych wspólników, to będzie mógł nie pobierać podatku u źródła tylko od przypadającej na nich proporcjonalnie części wynagrodzenia (zasada ta nie dotyczy spółek z państw, z którymi Polska nie ma podpisanej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, w tym wypadku bowiem od wszystkich wspólników należy się podatek).

[srodtytul]Uważaj na przedawnienie...[/srodtytul]

W sytuacji gdy kontrahenci są względem siebie zarówno wierzycielami, jak i dłużnikami, uregulowanie wzajemnych należności może nastąpić w drodze potrącenia.

Zgodnie z art. 498 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] każdy z nich może wówczas potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem.

Wynika z tego, że co do zasady potrąceniu nie powinny podlegać należności i zobowiązania przedawnione. Należy jednak zwrócić uwagę na art. 502 k.c. Zgodnie z nim wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeżeli w chwili gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło.

Z przepisu tego wynika a contrario, że jeżeli w chwili gdy potrącenie „stało się możliwe”, wierzytelność była już przedawniona, to potrącenie jest wyłączone. Potrącenie jednak będzie możliwe i dopuszczalne, jeżeli dłużnik zrzeknie się zarzutu przedawnienia.

[srodtytul]...i uwzględnij kwotę podatku u źródła[/srodtytul]

Także przy kompensacie wzajemnych należności i zobowiązań trzeba pamiętać, że możemy być zobowiązani do pobrania podatku u źródła z tytułu świadczonych na jego rzecz usług doradczych czy księgowych.

[ramka][b]Przykład[/b]

Polski przedsiębiorca ma zapłacić zagranicznemu kontrahentowi 10 000 zł tytułem należności za usługi doradcze. Kontrahent ma siedzibę w kraju, z którym Polska nie spisała umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Jednocześnie jest on winny polskiemu przedsiębiorcy pewną kwotę za świadczenie usług księgowych.

Potrąceniu powinna w tym wypadku podlegać kwota 8000 zł, wynosząca 80 proc. kwoty należności, a pozostałe 20 proc. z 10 000 zł powinno zostać przekazane fiskusowi jako pobrany podatek u źródła. Zapłata tego podatku powinna bowiem nastąpić ze środków należących do zagranicznego kontrahenta, a nie ze środków płatnika (polskiego przedsiębiorcy).

W przeciwnym razie wartość podatku zapłaconego ze środków własnych będzie przychodem zagranicznego kontrahenta.[/ramka]

Pamiętajmy, że dla skuteczności kompensaty konieczne jest zawarcie stosownego porozumienia >[link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/pdf/wzor_umowy_kompensaty.pdf]patrz wzór[/link]. Warto zawrzeć w nim zapis o tym, po jakim kursie mają być przeliczane na złote zobowiązania i należności wyrażone w walucie obcej.

Możliwe jest przyjęcie średniego kursu NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień kompensaty (jeśli strony wskażą, że kompensata stanie się skuteczna z dniem jej zawarcia).

Potwierdza to [b]interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 2 września 2009 r. (IPPB5/423-326/09-2/JC).[/b]

[ramka][b]Kiedy trzeba potrącić ryczałt[/b]

Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy o CIT (odpowiednio art. 41 ust. 4 ustawy o PIT) osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej są obowiązane pobierać zryczałtowany podatek dochodowy od dokonywanych wypłat (świadczeń) lub stawianych do dyspozycji podatnika niemającego siedziby bądź miejsca zamieszkania na terytorium Polski pieniędzy lub wartości pieniężnych z tytułu m.in. świadczeń doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, usług rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze (wymienionych w art. 21 ust. 1 pkt 2a ustawy o CIT lub art. 29 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT).

W przypadku wskazanych usług zryczałtowany podatek wynosi 20 proc. przychodu.

Warto zwrócić uwagę, że po wymienieniu konkretnych typów usług ustawodawca użył sformułowania „świadczenia o podobnym charakterze”. Tym samym do usług wymienionych w art. 21 ust. 1 pkt 2a ustawy o CIT lub art. 29 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT należy zaliczyć tylko te, które są zbliżone do świadczeń wprost wskazanych w tych przepisach[b] (zob. interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 17 listopada 2009 r., IBPBII/1/415-669/ 09/HK, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 19 stycznia 2009 r., I SA/Kr 1484/08)[/b].

Tylko w wypadku takich świadczeń polski płatnik ma obowiązek poboru podatku u źródła. Pozostałe nie są nim objęte.[/ramka]

[ramka][b]Zobacz [link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/pdf/wzor_umowy_kompensaty.pdf]wzór umowy kompensaty[/link][/b][/ramka]

[i]Autorka jest biegłym rewidentem, doradcą podatkowym w KDA Kancelarii Doradców i Audytorów w spółce doradztwa podatkowego w Poznaniu[/i]