Kupującemu, który otrzymał towar obciążony wadą, przysługują co do zasady uprawnienia wynikające z przepisów [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] o rękojmi za wady. Powinien je kierować do sprzedawcy towaru. Jak jednak postąpić w sytuacji, gdy sprzedawca nie był jego właścicielem?

[srodtytul]Dwa sposoby nabycia[/srodtytul]

Kodeks cywilny odmiennie reguluje dwie grupy przypadków nabycia rzeczy ruchomej od osoby niebędącej jej właścicielem. Pierwsza obejmuje sytuację, gdy właściciel rzeczy dobrowolnie oddał rzeczy do dyspozycji innej osoby, np. użyczając jej rzecz, nie upoważniając jednak do sprzedaży, a także przypadki zbycia rzeczy przez samego właściciela, który sprzedawać danej rzeczy nie mógł, np. sprzedaż rzeczy objętej egzekucją komorniczą. W tych sytuacjach zastosowanie znajdzie § 1 art. 169 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link].

Zgodnie z nim, jeżeli osoba niebędąca uprawniona do sprzedaży rzeczy ruchomej, w szczególności osoba niebędąca jej właścicielem, sprzedaje rzecz i wydaję ją nabywcy, kupujący uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. Nabywca będzie działał w złej wierze, jeżeli wiedział, że sprzedawca nie był uprawniony do przeprowadzenia takiej transakcji.

Sytuacje zawierające się w drugiej grupie nie będą omawiane w tym tekście, jednak dla porządku przypomnę, że obejmują one przypadki, gdy właściciel traci władztwo nad rzeczą wbrew swej woli, np. gdy zostaje mu skradziona, i do których stosuje się § 2 art. 169 kodeksu cywilnego.

Zgodnie z nim, „gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje sprzedana przed upływem trzech lat od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu”.

Ograniczenie to nie dotyczy jednak pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.

[srodtytul]Uprawnienia kupujących[/srodtytul]

W myśl art. 556 § 2 kodeksu cywilnego [b]sprzedawca jest odpowiedzialny wobec kupującego, gdy rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej[/b] – rękojmią za wady prawne.

W przypadku zakupu towaru obciążonego wadą kupujący może od umowy odstąpić albo żądać obniżenia ceny. Ponadto, jeżeli przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone co do gatunku, czyli masowo produkowane, których poszczególne egzemplarze mogą być wymieniane lub zamieniane, kupujący może żądać dostarczenia zamiast towaru wadliwego rzeczy wolnej od wad.

[srodtytul]Gdy jest dobra wiara[/srodtytul]

Jaka jest więc zależność między § 1 art. 169 a art. 556 § 2 kodeksu cywilnego? W doktrynie istnieje pogląd, zgodnie z którym w przypadku nabycia towaru od osoby niebędącej właścicielem kupujący nie może skorzystać z uprawnień przysługujących mu z tytułu rękojmi za wady, a to dlatego, że wada prawna musi istnieć w momencie skorzystania z uprawnień z tytułu rękojmi.

Zgodnie z § 1 art. 169 kodeksu cywilnego z chwilą wydania rzeczy kupującemu staje się on jej właścicielem, a więc wada prawna znika. W momencie wydania towaru kupującemu na niego przechodzi własność. Rzecz przestaje być własnością osoby trzeciej, więc nie jest już obciążona wadą prawną.

Zgodne jednak z [b]wyrokiem Sądu Najwyższego z 24 lipca 2008 r. (IV CSK 182/08)[/b] nabywca podlegający ochronie przewidzianej w art. 169 § 1 kodeksu cywilnego może się powołać na wadę prawną kupionej rzeczy polegającej na tym, że rzecz stanowi własność osoby trzeciej.

W uzasadnieniu sąd wskazał, że art. 169 § 1 kodeksu cywilnego ma na celu poprawienie sytuacji nabywcy działającego w dobrej wierze. Jeżeli więc z jakiegokolwiek powodu zrezygnuje on z ochrony przewidzianej we wskazanym przepisie i dąży do anulowania umowy, na mocy której daną rzecz kupił, może się powołać na jej wadę prawną.

[srodtytul]Pytaj o pełnomocnictwo[/srodtytul]

Jeżeli więc kupujący po zgłoszeniu wady towaru dowie się, że sprzedający nie był właścicielem sprzedawanego towaru, powinien w pierwszej kolejności ustalić, czy mimo to sprzedawca był uprawniony do dokonania takiej transakcji, tj. [b]czy posiadał odpowiednie pełnomocnictwo od byłego właściciela towaru.[/b]

Jeżeli się okaże, że były właściciel wiedział o sprzedaży towaru i udzielił sprzedającemu wskazanego pełnomocnictwa, oznaczać to będzie, że w rzeczywistości sprzedającym był były właściciel towaru, a kontrahent kupującego w danej transakcji działał jedynie jako jego pełnomocnik.

W takim wypadku nie będziemy mieli do czynienia z wadą prawną, w dalszym jednak ciągu będą przysługiwać kupującemu uprawnienia wynikające z przepisów o wadach fizycznych.

[ramka][b]Jak trzeba postępować w praktyce [/b]

[b]Gdy osoba, od której kupujemy towar (sprzedawca), działa jako pełnomocnik właściciela towaru, kupujący może kierować przysługujące mu uprawnienia zarówno do sprzedawcy, jak i do byłego właściciela towaru.[/b]

Jeśli jednak sprzedawca samowolnie sprzedał towar przekazany mu przez byłego właściciela, towar obciążony będzie wadą prawną i kupujący będzie mógł wykonać uprawnienia przysługujące mu z tytułu rękojmi za wady w stosunku do sprzedawcy.

Chcąc się uwolnić od zawartej umowy, kupujący powinien złożyć sprzedawcy oświadczenie o odstąpieniu od umowy oraz odesłać wadliwy towar. Jego sprzedawca zobowiązany będzie do zwrotu kwoty stanowiącej równowartość ceny towaru.[/ramka]

[i]Autor jest aplikantem radcowskim w Kancelarii Prawniczej Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy z siedzibą w Poznaniu[/i]