Podstawowym obowiązkiem pracownika jest świadczenie pracy. Wynika to bezpośrednio z samej istoty stosunku pracy.
Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, natomiast pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Tak wynika z art. 22 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link].
[srodtytul]Podporządkowane działania[/srodtytul]
Pracownik jest zatem w swych działaniach podporządkowany pracodawcy w czasie świadczenia pracy. Rodzaj i zakres podporządkowania pracownika w stosunku pracy może być różny w zależności od pełnionej funkcji (stanowiska).
W przypadku osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych i zarządczych pracodawca ma prawo oczekiwać ich aktywności w zakresie sposobu pełnienia pracy, co jednak nie zmienia tego, że pracują one w warunkach podporządkowania w rozumieniu art. 22 k.p., gdyż są związane regułami organizacji i funkcjonowania zakładu pracy.
Orzekał o tym [b]SN w wyroku z 11 października 2007 r. (III UK 70/2007).[/b]
W art. 100 k.p. sprecyzowany został obowiązek stosowania się pracownika do poleceń przełożonych.
W przepisie tym określono bowiem granice związania pracownika poleceniami dotyczącymi pracy, wprowadzając warunek niesprzeczności tych poleceń z przepisami prawa oraz treścią umowy o pracę (tak Józef Iwulski [w:] Józef Iwulski, Walerian Sanetra, „Komentarz do kodeksu pracy”, Warszawa 2009, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, wydanie I).
[srodtytul]Ocenia pracownik[/srodtytul]
Związanie pracownika poleceniami przełożonych nie jest zatem bezwzględne. Ocena bezprawności polecenia przełożonych należy w takim wypadku do pracownika. Może on wstrzymać się od wykonania polecenia, gdy wie, że jest ono bezprawne lub sprzeczne z treścią umowy o pracę, i zawiadomić o tym pracodawcę.
Natomiast obowiązek odmówienia wykonania polecenia pracownik ma wtedy, gdy wykonanie zadania prowadziłoby do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia (tak Jacek Skoczyński [w:] Małgorzata Gersdorf, Krzysztof Rączka, Jacek Skoczyński, „Kodeks pracy. Komentarz”, Warszawa 2008, Wydawnictwo Prawnicze Lexis-Nexis, wydanie IX).
Sprzeczne z prawem będzie na przykład zlecenie pracy w godzinach nadliczbowych kobiecie w ciąży. Pracownica nie ma obowiązku wykonania tego polecenia. Odmowa nie będzie się łączyła z negatywnymi konsekwencjami dla podwładnej.
Podobnie nie może być uznana za niedopełnienie podstawowych obowiązków pracowniczych odmowa wykonania przez pracownika będącego kierowcą autobusu polecenia służbowego jazdy autobusem ponad dopuszczalny wymiar czasu pracy kierowców.
Takie polecenie jest bezprawne, zwłaszcza gdy odmowa jego wykonania była podyktowana zmęczeniem [b](wyrok OSPiUS w Katowicach z 30 listopada 1976 r., I P 1928/76).[/b]
Co do zgodności polecenia z umową, to chodzi o brak sprzeczności z obowiązkami wynikającymi z zajmowanego przez pracownika stanowiska.
Niezgodne z umową będzie na przykład polecenie wykonywania czynności sekretarki osobie, którą przyjęto na stanowisko tłumacza. Przy czym nie chodzi tu o sytuacje, w których pracodawca na podstawie art. 42 k.p. czasowo powierza podwładnemu wykonywanie innej pracy.
[ramka][b]Uwaga[/b]
Polecenie służbowe co do zasady nie musi mieć żadnej szczególnej formy.
Pracownik nie powinien odmówić wykonania polecenia przełożonego, jeżeli nie jest ono bezprawne. Jest to zgodne z [b]wyrokiem SN z 21 czerwca 1972 r. (III PRN 41/72).[/b][/ramka]