Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Tak wynika z art. 92[sup]1[/sup] § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=76F26B109D97C1772EC2680894F10DF4?id=76037]kodeksu pracy[/link].

Zatem odprawa taka ma charakter świadczenia socjalnego związanego z przejściem pracownika na rentę lub emeryturę i ma na celu ułatwienie mu przystosowania się do nowych warunków życiowych.

[srodtytul]Związek z uzyskaniem uprawnień[/srodtytul]

Powszechnie przyjmuje się, że pojęcie związku między ustaniem stosunku pracy a przejściem na rentę lub emeryturę należy rozumieć bardzo szeroko. Zasadniczo chodzi tu o związek przyczynowy, czyli powiązanie ustania stosunku pracy z przejściem pracownika na rentę lub emeryturę. Zwykle wystarczające jest, że występuje określone następstwo w czasie między rozwiązaniem stosunku pracy a uzyskaniem przez pracownika renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury.

Przykładowo, pracownik rozwiązuje umowę o pracę, aby skorzystać z przysługującego mu prawa do emerytury.

Ponadto prawo do odprawy przysługuje pracownikowi także w sytuacjach, w których rozwiązanie stosunku pracy nie zbiega się ściśle w czasie z nabyciem przez pracownika prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.

Dotyczy to zwłaszcza przypadków, gdy pracownik po upływie okresu zasiłkowego, trwającego nieprzerwanie w czasie stosunku pracy i po jego zakończeniu, uzyskuje rentę z tytułu niezdolności do pracy. W takim bowiem przypadku pracownik ten również powinien być traktowany jako przechodzący na rentę z tytułu niezdolności do pracy bezpośrednio po ustaniu zatrudnienia, gdyż między ustaniem stosunku pracy a uzyskaniem renty nie nastąpiło żadne zdarzenie, które by tę bezpośredniość przerwało. Oznacza to, że również w takim przypadku będzie miał on prawo do odprawy. Tak też wskazywał [b]Sąd Najwyższy w uchwale z 4 czerwca 1991 r. (I PZP 17/91)[/b].

Wiele wątpliwości dotyczyło sytuacji pracowników świadczących pracę mimo posiadania już prawa do emerytur lub renty. Dlatego podkreślić należy, że [b]kontynuowanie stosunku pracy po przyznaniu pracownikowi emerytury lub renty, a nawet pobieranie tego świadczenia, nie oznacza przejścia na emeryturę. Spełnienie bowiem przez pracownika warunków uprawniających do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury nie stwarza dla żadnej ze stron obowiązku rozwiązania stosunku pracy.[/b]

[srodtytul]Niezależnie od rodzaju umowy[/srodtytul]

Prawo do odprawy nie jest uzależnione od sposobu rozwiązania umowy o pracę ani od tego, która ze stron dokonuje jej rozwiązania. Znaczenia nie ma także charakter umowy (na czas określony czy na czas nieokreślony) ani czas trwania angażu terminowego. Dlatego [b]również pracownikowi, który przeszedł na rentę z tytułu niezdolności do pracy po rozwiązaniu się umowy o pracę na czas określony, przysługuje jednorazowa odprawa pieniężna w sytuacji, gdy stał się on niezdolny do pracy wskutek choroby stwierdzonej w czasie zatrudnienia i prowadzącej, po nieprzerwanym okresie pobierania zasiłku chorobowego, do przyznania mu renty[/b]. Tak też wypowiadał się [b]Sąd Najwyższy w uchwale z 7 stycznia 2000 r. (III ZP 18/99)[/b].

Zatem wygaśnięcie stosunku pracy wskutek upływu czasu, na jaki zawarto umowę o pracę, nie wyklucza jego związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy. Wystarczy w tym zakresie związek czasowy, to jest przejście na emeryturę lub rentę bezpośrednio po ustaniu stosunku pracy.

Istotne znaczenie dla nabycia prawa do odprawy emerytalno-rentowej ma jednak przyczyna rozwiązania umowy o pracę.

[srodtytul]Liczy się przyczyna rozwiązania [/srodtytul]

Jeżeli do rozwiązania angażu doszło bez wypowiedzenia z winy pracownika na mocy art. 52 § 1 pkt 1 k.p. np. z powodu spożywania alkoholu w pracy, to podwładny nie nabędzie prawa do odprawy emerytalnej.

Podobnie rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika z winy pracodawcy (art. 55 § 1[sup]1[/sup] k.p.) nie może być uznane za ustanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę (art. 92[sup]1[/sup] § 1 k.p.), wobec czego pracownikowi nie przysługuje odprawa pieniężna, choćby przed rozwiązaniem stosunku pracy posiadał ustalone prawo do emerytury. Podkreślał to [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 16 listopada 2000 r. (I PKN 81/00 )[/b].

[ramka][b]Przykład[/b]

Leokadia S. złożyła swemu pracodawcy oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, gdyż od kilku miesięcy nie otrzymywała pełnego wynagrodzenia. Pomimo faktu, że przed rozwiązaniem umowy o pracę nabyła prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, nie otrzyma odprawy rentowej.

Brak jest bowiem związku między rozwiązaniem przez nią umowy o pracę z winy pracodawcy a przejściem na rentę.[/ramka]

[b]Odprawa przysługuje tylko w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę.[/b] Dlatego też rozwiązanie stosunku pracy, wraz z którym pracownik uzyskuje świadczenie przedemerytalne, nie jest ustaniem stosunku pracy „w związku z przejściem na emeryturę” w rozumieniu art. 92[sup]1[/sup] § 1 k.p. i pracownik nie ma prawa do odprawy ([b]wyrok SN z 6 maja 2003 r., I PK 257/02[/b]).

Odprawa nie przysługuje też w razie uzyskania przez pracownika po rozwiązaniu umowy o pracę renty rodzinnej ([b]wyrok SN z 9 grudnia 1999 r., I PKN 408/99[/b]). Jest to świadczenie odmienne od renty z tytułu niezdolności do pracy.

[i]Autor jest sędzią w Sądzie Okręgowym w Kielcach[/i]