Trzy pensje za bezprawne wypowiedzenie

[b]– Pracownik otrzymał pismo wypowiadające w wyniku zwolnień grupowych. Skrócony okres wypowiedzenia upłynął 28 lutego 2009 r., a za pozostałe dwa miesiące (od 1 marca do 30 kwietnia) pracodawca wypłacał odszkodowanie. Zwolniony uznał, że umowa o pracę została wadliwie rozwiązana, w związku z czym odwołał się do sądu, żądając odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za 12 miesięcy. Czy na tę kwotę mogą się składać niespłacone pożyczki oraz opłaty za czynsz, energię lub gaz? Czy może dochodzić roszczeń z powodu utraty zdrowia, jeśli leczy się w poradni psychiatrycznej i psychologicznej? [/b]

W razie odwoływania się pracownika od wypowiedzenia (z powodu jego niezasadności lub niezgodności z przepisami) może on żądać przywrócenia do pracy lub odszkodowania (art. 45 §1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=ABE01C627F2464D168D505D9CE944DC3?id=76037]kodeksu pracy[/link]).

W jednym i drugim wypadku, kierując sprawę do sądu, pracownik musi wskazać tzw. wartość przedmiotu sporu, tj. określić kwotowo wysokość swojego roszczenia. Ponieważ w praktyce dokonanie wyceny finansowej przywrócenia do pracy byłoby niezmiernie trudne, przyjmuje się fikcję prawną, że [b]odpowiada ona sumie wynagrodzenia za okres jednego roku[/b] (art. 23[sub]1 [/sub][link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=D56FCB32235B6DF9AF2DC1ED5A966A01?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link]). Na tę kwotę składa się zatem 12-krotność otrzymywanego miesięcznego wynagrodzenia.

[srodtytul]Limit ustawowy[/srodtytul]

[b]Jeśli jednak pracownik domaga się w sądzie jedynie odszkodowania, to świadczenie to przysługuje mu – co do zasady – w wysokości wynagrodzenia za okres od dwóch tygodni do trzech miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia[/b] (art. 47[sup]1 [/sup]k.p.).

Z przedstawionego w pytaniu stanu faktycznego wynika, że [b]zwolnionego obowiązywał trzymiesięczny okres wypowiedzenia, który skrócono do jednego miesiąca. Zatem maksymalna wartość odszkodowania, jakiego może żądać w zamian za niezgodne z prawem lub niezasadne wypowiedzenie umowy, nie powinna przekraczać trzykrotności pensji[/b] (taka powinna być wartość sporu).

[srodtytul]Roszczenia uzupełniające[/srodtytul]

[b]Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 27 listopada 2007 r. (SK 18/05[/b]) zakwestionował możliwość wyłączenia dochodzenia innych niż określone w art. 58 k.p. roszczeń odszkodowawczych. Rozstrzygnięcie to zburzyło dotychczasowy pogląd, w myśl którego kodeks pracy w sposób wyczerpujący określał odszkodowawcze uprawnienia pracownika związane z nieuzasadnionym lub sprzecznym z przepisami rozwiązaniem stosunku pracy. Oznaczało to w praktyce, że nie można było na podstawie art. 300 k.p. rozszerzać roszczeń związanych z rozwiązaniem stosunku pracy poza limitowanymi odszkodowaniami przewidzianymi w kodeksie pracy. Niemożliwe było zatem dochodzenie uzupełniających odszkodowań na podstawie ogólnych przepisów kodeksu cywilnego.

Trudno jest jednak jednoznacznie stwierdzić, czy w przypadku niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę możliwe jest obecnie dochodzenie uzupełniających roszczeń cywilnoprawnych, gdyż wyrok TK dotyczył nieprawidłowego zwolnienia dyscyplinarnego pracownika, a nie wypowiedzenia.

Przykładowo należy wskazać, że w uchwale siedmiu sędziów z 18 czerwca 2009 r. ([b]I PZP 2/09[/b]) Sąd Najwyższy odmówił pracownikowi – który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach przez sąd pracy po ustaleniu, że wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę na czas nieokreślony było nieuzasadnione lub naruszało przepisy o wypowiadaniu umów o pracę – prawa do odszkodowania na podstawie przepisów kodeksu cywilnego ponad przysługujące mu na podstawie art. 47 k.p. wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy.

Nawet zakładając dopuszczalność rozszerzenia roszczenia o odszkodowania cywilnoprawne (na podstawie art. 415 i nast. k.c.), dochodzący ich pracownik będzie musiał wykazać powstanie szkody, której sprawcą był pracodawca, a co więcej związek przyczynowy między szkodą i bezprawnym rozwiązaniem stosunku pracy. Podstawą dochodzenia odszkodowania na podstawie art. 415 k.c. jest bezprawność czynu, rozumiana jako jego sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym ([b]wyrok SN z 7 maja 2008 r., II CSK 4/08[/b]). Oznacza to w praktyce ogromne problemy dowodowe, które z pewnością ograniczą liczbę takich roszczeń.

[srodtytul]Zwrot za czyn wątpliwy[/srodtytul]

W rozpatrywanej przez TK sprawie skarżąca wnosiła o naprawienie szkody powstałej w następstwie niespełnienia (z powodu bezprawnego rozwiązania stosunku pracy) jednej z przesłanek warunkujących nabycie prawa do wcześniejszej emerytury lub świadczenia przedemerytalnego, zasiłku dla bezrobotnych, odprawy należnej pracownikowi w przypadku rozwiązania stosunku pracy za wypowiedzeniem z przyczyn niedotyczących pracownika oraz prawa do gratyfikacji jubileuszowej z powodu nieosiągnięcia – w następstwie bezprawnego rozwiązania stosunku pracy – okresu zatrudnienia wymaganego do nabycia tej gratyfikacji. Wszystkie te świadczenia mogłaby bez przeszkód uzyskać, gdyby otrzymała zwykłe wypowiedzenie umowy o pracę, a nie zwolnienie dyscyplinarne.

Trudno uznać, że niespłacone pożyczki, zaległe opłaty za czynsz, energię lub gaz są wynikiem niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę. Zadłużenie pracownika jest bowiem raczej efektem rozwiązania stosunku pracy, a nie jego bezprawności. Innymi słowy do wzrostu zadłużenia pracownika mogłoby z powodzeniem dojść również wtedy, gdyby umowa o pracę została rozwiązana zgodnie z przepisami.

[ramka][b]Jedynie przy mobbingu[/b]

Jeżeli chodzi o możliwość dochodzenia zadośćuczynienia pieniężnego za rozstrój zdrowia, to kodeks pracy przewiduje taką możliwość jedynie w przypadku, gdy został on spowodowany mobbingiem (art. 943 § 3 k.p.). Aby móc dochodzić tego rodzaju świadczenia, pracownik musiałby najpierw udowodnić pracodawcy mobbing, a następnie jeszcze wykazać, że choroba jest następstwem stosowania tego typu nieetycznych praktyk.Gdyby pracownik był w stanie wykazać zarówno związek przyczynowy między chorobą i działaniami ze strony pracodawcy a dodatkowo jeszcze bezprawność tych działań, to mógłby spróbować rozszerzyć odszkodowanie z art. 47 k.p. o odszkodowanie za rozstrój zdrowia z art. 415 i nast. k.c. [/ramka]