Wystąpienie to czynność inspektora nieobwarowana przymusem prawnym; przepisy nie przewidują wprost sankcji za jego niezrealizowanie. Nie oznacza to jednak, że możemy zlekceważyć wnioski w nim zawarte. W takiej sytuacji inspektor może np. skierować zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa – utrudniania działalności organom Państwowej Inspekcji Pracy. Pozwala mu na to art. 225 § 2 kodeksu karnego. Z technicznego punktu widzenia wystąpienie inspektor wystawia wyłącznie na piśmie, określając w nim:

- wnioski i podstawy prawne ich wystosowania,

- uzasadnienie faktyczne, którego podstawę stanowi protokół z kontroli,

- termin – nie dłuższy niż 30 dni – na zawiadomienie przez pracodawcę o sposobie wykonania ustalonych w wystąpieniu wniosków.

[srodtytul]Ochrona pracy[/srodtytul]

Co do zasady, inspektor pracy reguluje wystąpieniami wszelkie nieprawidłowości z zakresu prawnej ochrony pracy, dotyczące m.in.

- prowadzenia akt osobowych, np.

Wnoszę o:

– podzielenie akt osobowych pracowników na części A, B i C;

– ponumerowanie dokumentów znajdujących się w aktach osobowych oraz sporządzenie wykazów dokumentów znajdujących się w poszczególnych częściach akt osobowych;

– przechowywanie zaświadczeń potwierdzających odbycie przez pracowników szkoleń z zakresu bhp w aktach osobowych poszczególnych pracowników;

– przechowywanie dokumentów związanych z ustaniem stosunku pracy wyłącznie w części C akt osobowych.

- nawiązania stosunku pracy, np.

Wnoszę o:

– potwierdzanie pracownikowi na piśmie, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy, ustaleń co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków;

– poinformowanie pracowników o warunkach zatrudnienia, tj. o obowiązującej dobowej i tygodniowej normie czasu pracy, częstotliwości wypłaty wynagrodzenia za pracę, urlopie wypoczynkowym oraz długości wypowiedzenia umowy o pracę;

– zawieranie umów o pracę na okres próbny nieprzekraczający trzech miesięcy;

– przekształcenie umów cywilnoprawnych (tj. umów-zleceń), na podstawie których zatrudniony wykonywał pracę w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy (tj. dla pracodawcy, pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, za wynagrodzeniem) w umowy o pracę oraz naliczenie za ten okres świadczeń wynikających ze stosunku pracy, tj. przysługującego urlopu, wynagrodzenia za ewentualną pracę w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej;.

- rozwiązania stosunku pracy, np.

Wnoszę o:

– przestrzeganie przepisów o rozwiązywaniu stosunków pracy, tj. niełączenie różnych trybów rozwiązania stosunku pracy (jak porozumienia stron i wypowiedzenia);

– zachowywanie prawidłowej długości okresu wypowiedzenia przy rozwiązywaniu stosunku pracy za wypowiedzeniem, tj. zgodnej ze stażem pracy pracownika u danego pracodawcy;

– niezwłoczne wydanie świadectwa pracy w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy;

– wskazywanie w treści świadectwa pracy strony wypowiadającej stosunek pracy;

– podawanie w świadectwie pracy rzeczywistej liczby dni i godzin urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikowi w roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy, wykorzystanego w naturze lub za które przysługuje ekwiwalent pieniężny – zgodnie ze stanem faktycznym.

- czasu pracy, np.

Wnoszę o:

– zaprowadzenie imiennych kart ewidencji czasu pracy, odrębnie dla każdego pracownika, w zakresie obejmującym: pracę w poszczególnych dobach, w tym pracę w niedziele i święta, w porze nocnej, w godzinach nadliczbowych oraz w dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, a także dyżury, urlopy, zwolnienia od pracy oraz inne usprawiedliwione nieobecności w pracy;

– organizowanie pracy w sposób zapewniający pracownikowi w każdej dobie co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego, a w każdym tygodniu co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego;

– organizowanie pracy w sposób zapewniający przestrzeganie przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy;– przestrzeganie zasady, że tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin, w przyjętym okresie rozliczeniowym;– określenie w regulaminie pracy obowiązującego w zakładzie pracy okresu rozliczeniowego.

- wynagrodzeń, np.

Wnoszę o:

– naliczenie i wypłacenie Waldemarowi Czackiemu zaniżonego na listach płac wynagrodzenia za sierpień i wrzesień 2008 r. do wysokości określonej w aneksie do umowy o pracę;

– terminowe wypłacanie wynagrodzenia za pracę, tj. niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później niż w ciągu pierwszych dziesięciu dni następnego miesiąca kalendarzowego za miesiąc poprzedni;

– wypłacenie pracownikom, którzy w ciągu ostatnich trzech lat korzystali z urlopu wypoczynkowego obejmującego jednorazowo co najmniej 14 dni kalendarzowych, świadczenia urlopowego w kwocie: 906,61 zł za 2008 r., 804,60 zł za 2007 r., 764,25 za 2006 r. i ewentualnie 733,25 zł za 2005 r. Świadczenie urlopowe przysługuje pracownikom raz w roku, a w przypadku zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy powyższe kwoty ulegają proporcjonalnemu obniżeniu;

– przestrzeganie prawa pracy przy dokonywaniu potrąceń z wynagrodzenia za pracę, a w szczególności dokonywanie tzw. potrąceń dobrowolnych wyłącznie po uzyskaniu każdorazowo pisemnej zgody pracownika na dokonanie potrącenia;

– przestrzeganie dopuszczalnych limitów potrąceń przy dokonywaniu ustawowych potrąceń z wynagrodzenia pracowników;

[srodtytul]Ważne![/srodtytul]

Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy określone świadczenie pieniężne jest bezsporne (tzn. zostało naliczone i uznane przez pracodawcę do wypłaty), ale niewypłacone np. z powodu braku środków finansowych. W takiej sytuacji inspektor wydaje decyzję administracyjną w formie nakazu zapłaty.

- urlopów, np.

Wnoszę o:

– przestrzeganie zasady: przy ustalaniu przysługującego pracownikowi proporcjonalnego wymiaru urlopu wypoczynkowego niepełny kalendarzowy miesiąc pracy zaokrąglamy w górę do pełnego miesiąca;

– ustalanie przysługującego pracownikowi proporcjonalnego wymiaru urlopu wypoczynkowego z poszanowaniem zasady: niepełny dzień urlopu zaokrąglamy w górę do pełnego dnia;

– udzielanie urlopów wypoczynkowych w tym roku kalendarzowym, kiedy zatrudnieni uzyskali do nich prawo, nie później jednak niż do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego;

– udzielanie pracownikom urlopów wypoczynkowych tak, by co najmniej jedna część wypoczynku obejmowała przynajmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych.

[srodtytul]Zasady bhp[/srodtytul]

Inspektor pracy może ponadto regulować wystąpieniami również drobne uchybienia dotyczące zasad i przepisów bhp.

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Pracodawca dokonał oceny ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach, jednakże nie uwzględnił wszystkich występujących w firmie zagrożeń. Inspektor wystąpił do pracodawcy z wnioskiem o ponowne dokonanie oceny ryzyka zawodowego, badając wszystkie występujące na danym stanowisku czynniki.

[b]Przykład 2[/b]

W trakcie kontroli inspektor stwierdził, że pracownicy używają odzieży i obuwia roboczego. Kiedy jednak zażądał indywidualnych kart ich przydziału, okazało się, że nie były uzupełniane przez ostatnie półtora roku. Firma zapewnia pracownikom odzież i obuwie robocze, nie dopełniła jedynie obowiązku prowadzenia związanej z tym dokumentacji. W związku z tym inspektor wystąpił do niej z wnioskiem o systematyczne prowadzenie indywidualnych kart ewidencji przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej.

Kontrolujący kieruje też wystąpienie, gdy zakład wprawdzie poważnie naruszył zasady lub przepisy bhp, ale naprawił już swój błąd, np. zawnioskuje o niedopuszczanie pracowników do pracy bez wstępnych badań lekarskich.[/ramka]

[srodtytul]WIZYTATOR MA PRAWO PRZYMUSIĆ NAS DO WYPŁACENIA ZALEGŁEGO WYNAGRODZENIA[/srodtytul]

[b]Kontroler nie przymknie oka na to, że nie regulujemy pensji na czas. Jeśli kwota jest bezsporna, wyda nakaz jej natychmiastowego uiszczenia[/b]

Nakaz jest najsilniejszym środkiem oddziaływania inspektora pracy, gdyż stanowi decyzję administracyjną i jest obwarowany przymusem prawnym. Za jego niewykonanie grozi sankcja. Nakaz pisemny powinien określać:

- wskazanie treści i podstawy prawnej poszczególnych decyzji;

- termin usunięcia stwierdzonych uchybień;

- pouczenie o przysługujących podmiotowi kontrolowanemu środkach odwoławczych;

- podpis inspektora pracy.

[srodtytul]Nieprawidłowości w bezpieczeństwie[/srodtytul]

W ten sposób inspektor pracy reguluje wszelkie uchybienia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, nakazując:

- usunięcie stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie,

- ustalenie w określonym terminie okoliczności i przyczyn wypadku,

- wstrzymanie eksploatacji maszyn i urządzeń, gdy ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia ludzi,

- niewykonywanie pracy lub nieprowadzenie działalności w miejscach, gdzie stan warunków pracy bezpośrednio zagraża życiu lub zdrowiu ludzi,

- wstrzymanie pracy lub działalności, gdy naruszenie bezpośrednio zagraża życiu lub zdrowiu pracowników albo innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność,

- skierowanie do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo jeśli pracownicy ci lub osoby nie mają odpowiednich kwalifikacji.

Wyjątek stanowią tzw. nakazy płacowe, za pomocą których inspektor zobowiązuje do wypłacenia konkretnego świadczenia pieniężnego o charakterze bezspornym, i to zarówno co do jego przysługiwania konkretnemu pracownikowi, jak i wysokości.

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Kontrola z zakresu wynagrodzeń w firmie wykazała, iż jednemu z pracowników naliczono na liście płac, a mimo to nie wypłacono wynagrodzenia za wrzesień 2008 r. w kwocie 2500 zł. Inspektor pracy skierował nakaz płacowy o treści: „Wypłacić Waldemarowi Czackiemu naliczone na liście płac a niewypłacone wynagrodzenie za wrzesień 2008 r. w kwocie 2500 zł.[/ramka]

[srodtytul]Kilka rodzajów [/srodtytul]

Nakazy dzielimy z powodów technicznych na:

- ustne – wydawane w celu usunięcia ujawnionych w toku kontroli uchybień w zakresie bhp, o ile mogą zostać usunięte jeszcze w trakcie kontroli;

[ramka][b]Przykład 4[/b]

W trakcie wizytacji stanowisk pracy inspektor pracy stwierdził, że z piły tarczowej usunięto osłonę. W związku z tym skierował do pracodawcy nakaz ustny ponownego zamontowania zabezpieczenia, co zostało niezwłocznie wykonane.[/ramka]

- pisemne – najczęściej stosowane;

- wpisy do książki budowy – kopia lub odpis decyzji stanowi załącznik do protokołu z kontroli.

Ponadto dzielimy je na:

- terminowe – inspektor pracy wyznaczył termin na ich realizację; dotyczą usunięcia stwierdzonych uchybień oraz ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku. Zwykle stosujemy je, gdy usunięcie stwierdzonych w trakcie kontroli uchybień wymaga nakładów czasowych, finansowych lub organizacyjnych;

- z rygorem natychmiastowej wykonalności – muszą być niezwłocznie wykonane. Do tej grupy należą decyzje wymienione w pkt 3 – 6 wyliczenia ze względu na przedmiot (chodzi tu o sytuacje zagrożenia życia i zdrowia pracowników) oraz nakazy płacowe. Wszystkie one są wyposażone w rygor natychmiastowej wykonalności z mocy prawa.

[ramka][b]Przykład 5[/b]

Zakład zatrudniający powyżej 100 pracowników nie utworzył służby bhp. Inspektor pracy wydał nakaz: „Zapewnić wykonywanie zadań służby bhp w zakładzie pracy” i wyznaczył termin jego realizacji do 27 listopada 2008 r. (tj. za miesiąc od dnia kontroli).[/ramka]

[ramka]* WZÓR nakazu inspektora pracy stanowi załącznik nr 1.3 do zarządzenia nr 16/07 głównego inspektora pracy z 22 listopada 2007 r. w sprawie określenia wzorów druków stosowanych w działalności kontrolnej Pa?stwowej Inspekcji Pracy.[/ramka]

[srodtytul]ZA NIEPOSŁUSZEŃSTWO GROZI GRZYWNA NAWET DO 50 TYS ZŁOTYCH[/srodtytul]

[b]Nie wykonując nakazu, narażamy się na wszczęcie przeciwko nam postępowania egzekucyjnego. Najpierw jednak inspektor upomni nas i wezwie do jego realizacji[/b]

Z otrzymaniem tego pisma wiąże się też obowiązek uiszczenia kosztów upomnienia w kwocie 8,80 zł. Jeśli i to nie poskutkuje i nadal nie wykonujemy nakazu, inspektor sporządza tytuł wykonawczy oraz nakłada na nas grzywnę w celu przymuszenia do wykonania obowiązków z nakazu. Wysokość grzywny wynosi:

- do 10 000 zł – dla osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą,

- do 50 000 – dla osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej.

Warto przy tym podkreślić, że grzywny można nakładać kilkakrotnie (z wyjątkiem obowiązków wynikających z prawa budowlanego) w tej samej lub wyższej wysokości, z tym że łączna kwota nałożonych grzywien nie może przekroczyć:

- 50 000 zł – dla osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą,

- 200 000 zł – dla osoby prawnej i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej.

Gdyby okazało się, że mimo nałożonych grzywien pracodawca nadal uchyla się od wykonania nakazu, wówczas inspektor pracy przekaże tytuł wykonawczy do urzędu skarbowego, który przystąpi do egzekucji świadczeń.

[b]Ważne![/b]

Jeżeli po nałożeniu grzywny pracodawca wykona nakaz, może wystąpić do inspektora pracy z wnioskiem o umorzenie grzywny. W uzasadnionych przypadkach inspektor przychyli się tego do wniosku, a jeśli nawet została ona już wcześniej uiszczona, to możliwy jest także jej zwrot. Działania takie będą jednak zależały od uznania inspektora.