Współpraca z członkiem spółdzielni trwa tak długo, jak członkostwo

Wyjątek dotyczy osób chronionych, np. w wieku przedemerytalnym, przebywających na urlopie albo kobiet w ciąży. Spółdzielcza umowa o pracę wygasa tymczasem wraz z ustaniem członkostwa w spółdzielni albo w innych sytuacjach przewidzianych w przepisach prawa pracy, np. śmierć zatrudnionego, tymczasowe aresztowanie na trzy miesiące.

W zasadzie rozwiązanie spółdzielczej umowy o pracę nie jest możliwe w trakcie członkostwa. Wyjątkowo wolno tego dokonać, zachowując kodeksowe okresy wypowiedzenia, gdy:

- rada spółdzielni zdecyduje w uchwale o zmniejszeniu stanu zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych,

- członek spółdzielni uzyska prawo do emerytury.

Możemy się z nim też rozstać, bez wypowiedzenia z przyczyn przez niego niezawinionych, na zasadach przewidzianych w art. 53 kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem szef rozwiązuje umowę o pracę bez wypowiedzenia bez winy pracownika, jeżeli przykładowo niezdolność do pracy spowodowana chorobą trwa:

- dłużej niż trzy miesiące, gdy pracownik był zatrudniony u pracodawcy krócej niż sześć miesięcy,

- dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze trzy miesiące, gdy pracownik był zatrudniony u pracodawcy co najmniej sześć miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową, jak również:

- w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn, które trwały dłużej niż miesiąc.

Czy spółdzielcy wolno wręczyć dyscyplinarkę? Prawo spółdzielcze nie przewiduje takiego rozwiązania bezpośrednio, ale pozwala wykluczyć go z grona spółdzielców, gdy:

- wystąpią przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika,

- spółdzielca w sposób ciężki naruszył obowiązki związane z członkostwem.

[srodtytul]Z roszczeniem do sądu[/srodtytul]

Oświadczenie o wypowiedzeniu bądź rozwiązaniu spółdzielczej umowy o pracę albo o zmianie jej warunków pracy lub płacy musi mieć formę pisemną i zawierać przyczynę takiej decyzji. Gdy czegoś brakuje, poszkodowany członek spółdzielni może wystąpić z roszczeniem o orzeczenie bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli doszło już do rozwiązania umowy, to o przywrócenie do pracy. Członkowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia, przysługuje zaległe wynagrodzenie za okres, kiedy jej nie wykonywał, nie dłuższy jednak od sześciu miesięcy. Nie służy mu natomiast roszczenie o odszkodowanie, co potwierdza wyrok [b]SN z 12 kwietnia 1996 r. (I PRN 35/96)[/b]. Z powództwem do sądu powinien wystąpić w ciągu 14 dni od dnia, kiedy otrzymał oświadczenie spółdzielni pracy o zwolnieniu wraz z uzasadnieniem.

Jeżeli natomiast odwołał się w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym, to termin ten biegnie od dnia:

- doręczenia zawiadomienia o uchwale organu odwoławczego wraz z uzasadnieniem,

- wyznaczonego w statucie spółdzielni do podjęcia uchwały przez ten organ.

Gdy ustaną przyczyny rozwiązania spółdzielczej umowy o pracę, a dana osoba jest nadal członkiem spółdzielni, to spółdzielczy stosunek pracy trzeba zawrzeć ponownie. Z roszczeniem takim może wystąpić członek spółdzielni.

[srodtytul]Stosujemy to, co korzystniejsze[/srodtytul]

Ciekawostką jest, że prawo spółdzielcze nakazuje stosować wobec członków spółdzielni korzystniejsze przepisy prawa pracy.

W konkretnych sytuacjach takie rozwiązania może przewidywać kodeks pracy albo inne ustawy, np. o zwolnieniach grupowych. W zakresie zakończenia współpracy gwarantuje ona odprawy, a przy wypowiedzeniu zmieniającym – dodatek wyrównawczy.

[ramka][b]Przykład [/b]

Spółdzielnia pracy zatrudnia ponad 20 osób. Niektórym z nich planuje wręczyć wypowiedzenia zmieniające z przyczyn ekonomicznych. Jedna z osób przewidzianych do redukcji jest w wieku przedemerytalnym. Zwolnienia wynikają z likwidacji stanowiska pracy, są zatem uzasadnione. Należy tu zastosować przepisy korzystniejsze, czyli ustawę o zwolnieniach grupowych. Jeśli wypowiedzenia zmieniające będą wręczane na podstawie art. 10 ustawy o zwolnieniach grupowych i zmiana warunków pracy obniży wynagrodzenie zatrudnionego, to takiej osobie do końca okresu ochronnego przysługuje dodatek wyrównawczy.[/ramka]

Jeżeli natomiast spółdzielnia pracy o stanie zatrudnienia mniejszym niż 20 pracowników chciałaby zmienić warunki zatrudnienia osobie przebywającej na urlopie wypoczynkowym, to stosuje się kodeks pracy. Ta ustawa natomiast w ogóle nie pozwala na taką praktykę.

[ramka][b]Wykluczenie i wykreślenie tylko w szczególnych sytuacjach[/b]

Spółdzielcę można wykluczyć ze spółdzielni, jeżeli:

- zachodzą przyczyny uzasadniające według przepisów prawa pracy rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika,

- w sposób ciężki naruszył obowiązki członkowskie lub podejmie umyślne działania na szkodę spółdzielni.

[b]Uwaga![/b] Wykluczenie nie może nastąpić po upływie jednego miesiąca od uzyskania przez spółdzielnię wiadomości o okolicznościach, które je uzasadniają. Ponadto wykluczenie członka, który był zatrudniony na podstawie spółdzielczej umowy o pracę, pociąga za sobą skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiązaniem przez zakład pracy umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

[b]Ponadto można go wykreślić z rejestru członków spółdzielni, gdy:[/b]

- nie jest zatrudniony w spółdzielni przez okres dłuższy niż jeden rok z przyczyn niezawinionych przez spółdzielnię,

- utracił w znacznym stopniu lub całkowicie zdolność do pracy, a spółdzielnia nie może zatrudnić go na stanowisku odpowiadającym jego ograniczonej zdolności do pracy,

- utracił pełną zdolność do czynności prawnych, a statut nie przewiduje członkostwa osób niemających takiej zdolności.

[b]Uwaga![/b] Jeżeli w spółdzielni działa związek zawodowy, spółdzielnia podejmuje uchwałę o wykluczeniu członka ze spółdzielni albo o wykreśleniu go z rejestru członków po zasięgnięciu opinii właściwego organu związku zawodowego.[/ramka]