Ustawa z 11 maja 2001 r. o opłacie produktowej

to jeden z najczęściej modyfikowanych aktów prawnych. Po ponad sześciu latach obowiązywania przepisów wciąż wiele firm nie zdaje sobie sprawy z wynikających z niej wymogów. Tymczasem

każdy przedsiębiorca, który wprowadza na polski rynek towary w opakowaniach, musi rozliczyć się z opłaty produktowej.

Co więcej, nawet gdy firma nie zamierza przeznaczać opakowanych produktów do sprzedaży, tylko sprowadza je z zagranicy na własne potrzeby, też powinna wypełnić ten obowiązek. Do 31 grudnia każdy przedsiębiorca musi mieć zgromadzoną dokumentację dotyczącą wprowadzonych opakowań wraz z produktami. Do 31 marca kolejnego roku trzeba zaś przesłać sprawozdanie i uiścić opłaty.

Obowiązki wynikające z ustawy produktowej można realizować na trzy sposoby:

- wpłacając opłatę produktową – jest to sposób najprostszy, przy tym nie zapewnia bezpośrednio odzysku ani recyklingu odpadów opakowaniowych, za które odpowiedzialny jest przedsiębiorca. Sankcyjny charakter opłaty powoduje, że jest to najdroższy sposób realizacji obowiązku. Co ważne, opłata produktowa przedawnia się dopiero po pięciu latach po zakończeniu roku, w którym należało ją uiścić. Numery kont oraz adresy urzędów marszałkowskich można znaleźć na stronie www.oplataproduktowa.org;

- samodzielnie prowadząc odzysk i recykling odpadów opakowaniowych lub organizując sieć zbierania odpadów – wymogi z tym związane są jednak na tyle rygorystyczne, że rzadko która firma jest je w stanie spełnić;

- zlecając realizację obowiązków wynikających z ustawy organizacji odzysku.

Podejmując decyzję o tym, z jakiej metody skorzystać, firma powinna pamiętać, że nie opłaca się łączyć kilku sposobów.

Przedsiębiorca, który rozpocznie samodzielną realizację obowiązków, musi poddać odzyskowi i recyklingowi masę odpadów odpowiadającą 100 proc. masy wprowadzonych na rynek opakowań. Odpady te muszą zostać zebrane poprzez zorganizowaną przez przedsiębiorcę sieć selektywnej zbiórki. W tej sytuacji czasem paradoksalnie nie opłaca mu się rozliczać poddanych odzyskowi i recyklingowi drobnych mas odpadów, tylko na przykład zapłacić opłatę produktową od całości i móc skorzystać z obowiązujących poziomów odzysku i recyklingu.

Ustawodawca zabronił także łączenia kilku sposobów realizacji obowiązku w zakresie jednej grupy materiałowej (np. tworzyw sztucznych). Podobnie sytuacja wygląda w przypadku chęci korzystania z usług kilku organizacji odzysku jednocześnie – interpretacje przepisów odradzają takiego postępowania, wskazując na konieczność zapewnienia przejrzystości wywiązywania się z obowiązków w ramach jednego okresu rozliczeniowego, jakim jest rok kalendarzowy.

Na przedsiębiorcę samodzielnie realizującego ustawowe obowiązki czekają również inne niebezpieczeństwa – nieznajomość szczegółowych przepisów i wymogów stawianych zakładom recyklingowym powoduje, że często mogą oni paść ofiarą nieuczciwych firm. Dokumenty potwierdzające odzysk i recykling (DPO i DPR) wystawione przez firmy nieposiadające do tego stosownych uprawnień będą nieważne w świetle prawa. Liczne kontrole inspekcji ochrony środowiska wykazały także, że wiele z tych firm nie przekazuje dokumentu C do właściwego inspektoratu, do czego są prawnie zobligowane.

Kolejną pułapką może być niewłaściwe zakwalifikowanie przekazywanych odpadów do odpowiedniej grupy. Należy pamiętać, że realizacja obowiązków jest skuteczna wobec prawa wyłącznie wtedy, gdy dokonywana jest na odpadach opakowaniowych z grupy 15 01 XX.

Trzeba więc sprawdzić, czy podmiot, z którym przedsiębiorca pragnie nawiązać współpracę, posiada stosowne zezwolenie na gospodarowanie odpadami z tej właśnie grupy odpadów i przede wszystkim, czy jest ono ważne.

Przedsiębiorcy mający problemy z ustaleniem, jakiego rodzaju opakowania podlegają ustawie, mogą kierować się opracowaną w tym celu przez COBRO listą opakowań, dostępną na stronach internetowych Ministerstwa Środowiska www. mos.gov.pl. Lista ta zawiera liczne przykłady oraz ilustracje pozwalające ostatecznie rozwiać wszelkie wątpliwości przedsiębiorcy.

O wiele prostszym sposobem realizacji obowiązków wynikających z ustawy produktowej jest nawiązanie współpracy z organizacją odzysku. Wówczas to organizacja odpowiedzialna jest za monitorowanie dobieranych do współpracy firm recyklingowych i to na niej spoczywa odpowiedzialność za prawidłowość ich działania.

Krok 1 – Zawarcie umowy

Przede wszystkim należy podpisać umowę z organizacją odzysku – w wyborze należy kierować się rzetelnością danej spółki. Wykaz certyfikowanych organizacji znajduje się na stronie internetowej Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Opakowań , który jako niezależna jednostka przy Ministerstwie Gospodarki i Pracy weryfikuje działalność organizacji na polskim rynku. W umowie podaje się prognozowaną masę opakowań, które wprowadzone będą na rynek w danym roku kalendarzowym.

Krok 2 – Ewidencja

Nie wolno poprzestawać w prowadzeniu dodatkowej ewidencji wprowadzanych na rynek opakowań. Można tutaj kierować się bądź dokumentacją zakupu opakowań/importu produktów, bądź monitorować wyjścia produktów w opakowaniach z magazynu. Metod jest wiele i nie ma tutaj szczególnych wymagań w tym zakresie. Ewidencja jest niezbędna do przygotowania właściwego zestawienia na temat masy wprowadzonych na rynek opakowań, które w formie sprawozdania należy przedstawiać cyklicznie organizacji odzysku.

Krok 3 – Odzysk i recykling

Na podstawie przekazywanych sprawozdań organizacja odzysku przejmuje obowiązki przedsiębiorcy i realizuje je, zapewniając odzysk i recykling przekazanych w sprawozdaniu mas odpadów. Może się zdarzyć, że organizacji odzysku nie uda się wywiązać z przejętych obowiązków poprzez odzysk i recykling, ale to nie stanowi już zmartwienia przedsiębiorcy, tylko organizacji. Dla przedsiębiorcy wystawiona przez organizację odzysku faktura VAT jest dokumentem potwierdzającym przejęcie obowiązków w zakresie mas, które widnieją na terminowo przekazanym sprawozdaniu.

Krok 4 – Sprawozdawczość

Przedsiębiorca po podpisaniu umowy i zaraportowaniu organizacji odzysku masy opakowań wprowadzonych na rynek nie składa już sprawozdania OŚ-OP1 do urzędu marszałkowskiego. Robi to w jego imieniu organizacja odzysku w urzędzie właściwym dla jej siedziby, podając listę przedsiębiorców, za których przejęła obowiązki.

Krok 5 – Zgłoszenia o zmianach

Należy pamiętać, że o każdej zmianie w sposobie realizacji ustawowych obowiązków, tak jak przy rozpoczęciu działalności, należy poinformować marszałka województwa. Większość rzetelnych organizacji przygotowuje taki dokument dla swojego klienta. Niestety, nie mogą one wyręczyć go z tego obowiązku.

Dodatkowym atutem organizacji odzysku są prowadzone dla ich klientów bezpłatne szkolenia w zakresie aktów prawnych, których dotyczy współpraca. Przed podpisaniem umowy należy się jednak upewnić, czy wybrana przez przedsiębiorcę organizacja daje taką możliwość swoim klientom.

Autorka jest prezesem zarządu Eko Cykl Organizacja Odzysku SA