Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu – nie powinien, bo prawo tego nie nakazuje. Inne sądy mają jednak odmienne zdanie na ten temat i dają temu wyraz w swoich wyrokach.
Poznański WSA sformułował pytanie prawne do Trybunału w sprawie palarni na kanwie zawisłej przed nim sprawy Tesco ze Swarzędza. Znalazły w niej odbicie wszystkie problemy podnoszone w sporze dotyczącym miejsc do palenia.
Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy wykazała w tej spółce kilka uchybień, a we wnioskach pokontrolnych nakazała m.in. wyposażyć zakład w palarnię. Jako podstawę prawną tego obowiązku PIP wymieniła kodeks pracy i ustawę o Państwowej Inspekcji Pracy oraz załącznik do rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie przepisów BHP.
Na odwołanie Tesco od tego nakazu inspektor pracy odpowiedział, że kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia pracownikom odpowiednich pomieszczeń higieniczno-sanitarnych (art. 233), natomiast załącznik do rozporządzenia o BHP (§ 40) do pomieszczeń tych zalicza – obok szatni, umywalni i toalet – właśnie palarnie.
Z kolei ustawa antynikotynowa zabrania palenia tytoniu w zakładach pracy poza miejscami przystosowanymi do tego. Skoro tak, argumentuje PIP, to pracodawca ma obowiązek zakazać palenia na terenie zakładu poza miejscami wydzielonymi. Musi więc owe miejsca wydzielić i odpowiednio wyposażyć. Palenie jest bowiem dozwolone, choć podlega restrykcjom, które mają chronić niepalących. Całkowity zakaz palenia bez wskazania miejsca, w którym wolno to czynić, byłby dyskryminacją pracowników palących – przekonuje PIP.
Spółka Tesco poszła z tym do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Jej zdaniem urządzenie palarni jest prawem, a nie obowiązkiem pracodawcy. NSA orzekł bowiem – przypomina spółka – że obowiązek urządzenia palarni nie jest bezwzględny, jeśli byłoby to sprzeczne z przepisami sanitarnymi lub przeciwpożarowymi. Pracownicy Tesco mogą palić, ale na zewnątrz, kodeks pracy zaś nie upoważnia ministra do definiowania pomieszczenia higieniczno-sanitarnego – broni swego spółka Tesco.
Poznański WSA przyznaje w swoim pytaniu prawnym do TK, że w dorobku orzeczniczym sądów administracyjnych, z NSA na czele, dominuje pogląd o wynikającym z ustawy tytoniowej obowiązku pracodawcy tworzenia palarni.
Takie wyroki mają na swoim koncie WSA z Warszawy, Łodzi, Bydgoszczy i Wrocławia.
NSA w jednym ze swoich orzeczeń stwierdził, że czym innym jest propagowanie stylu życia wolnego od nałogu, a czym innym wprowadzenie całkowitego zakazu palenia, który można uznać za dyskryminację.
WSA z Poznania ma jednak wątpliwości w tej materii, i to nie od dziś. Chce poddać pod rozwagę Trybunału Konstytucyjnego problem, czy palarnia jest pomieszczeniem sanitarno-higienicznym. Bo np. minister infrastruktury w jednym ze swoich rozporządzeń, odmiennie niż minister pracy, nie zalicza palarni do tych pomieszczeń. Nie da się ich tak zakwalifikować także na podstawie „Słownika języka polskiego” Witolda Doroszewskiego.
Poznański WSA uważa też, że z ustawy tytoniowej nie da się wywieść obowiązku urządzania palarni, bo mówi się w niej tylko o zakazie palenia poza miejscami wydzielonymi. Reszta jest tylko interpretacją, a nakaz urządzania palarni przez pracodawcę nie istnieje w żadnym przepisie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny przywołuje glosę Tadeusza Nycza, wybitnego specjalisty prawa pracy, do jednego z wyroków NSA. Zauważa on, że ciążący na pracodawcy obowiązek stwarzania higienicznych i bezpiecznych warunków pracy zasadniczo przeczy tezie o dopuszczalności palenia tytoniu. Nie można całkowicie zakazać pracownikom palenia, ale można to uczynić w odniesieniu do pomieszczeń zamkniętych. Efekt BHP będzie wówczas lepszy niż przy najlepszej palarni.
WSA w Poznaniu przedkłada Trybunałowi pod rozwagę jeszcze jeden, bodaj najpoważniejszy problem: czy nakaz tworzenia miejsc do palenia nie narusza konstytucyjnie chronionej wolności gospodarczej – jednej z zasad ustrojowych Polski. Konstytucja dopuszcza ograniczanie jej tylko w ustawie i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Czy zgoda na palenie w miejscu pracy jest takim interesem?
Art. 233 kodeksu pracy
: Pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno-sanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej (...)
Art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy antynikotynowej
: Zabrania się palenia wyrobów tytoniowych poza pomieszczeniami wyodrębnionymi i odpowiednio przystosowanymi: (...) w pomieszczeniach zakładów pracy oraz innych obiektów użyteczności publicznej (...)
§ 40 załącznika do rozporządzenia MPiPS z 2003 r. w sprawie BHP
mówi m.in., że palenie w zakładach pracy jest dozwolone wyłącznie w palarniach z dziesięciokrotną wymianą powietrza na godzinę, nie mniejszych niż 4 mkw. (0,1 mkw. na osobę z najliczniejszej zmiany), zorganizowanych w sposób nieszkodliwy dla niepalących.
