W kwestii tej ma się wypowiedzieć Sąd Najwyższy w związku z pytaniem prawnym sądu II instancji, do którego wpłynęła apelacja spadkobierczyni dłużnika SKOK Stefczyka (uchwała będzie miała w SN sygn. III CZP 96/08)

.

Paweł Sz. został przyjęty w poczet członków SKOK 27 lipca 2001 r., a cztery dni później dostał 1600 zł pożyczki z oprocentowaniem 23 proc. w stosunku rocznym. Pożyczka miała być spłacona w 12 ratach miesięcznych. Kasa zastrzegła, że od należności przeterminowanych naliczać będzie odsetki wedle zmiennej stopy procentowej, którą w tym czasie zarząd kasy ustalił na 80 proc. w stosunku rocznym.

W listopadzie 2001 r. SKOK wypowiedziała umowę pożyczki w związku z zaleganiem przez Pawła Sz. ze spłatą dwu kolejnych rat. Mężczyzna zmarł w lutym 2002 r., nie spłaciwszy zadłużenia. Nie uregulowały go też spadkobierczynie – córka Katarzyna M. ani żona Barbara Sz., która zmarła w grudniu 2004 r. Dopiero w październiku 2006 r. kasa zażądała spłaty zadłużenia od Katarzyny M., a w grudniu 2006 r. wystąpiła do sądu o zasądzenie od niej 2639 zł.

Postanowienia stwierdzającego nabycie spadku po ojcu ani po matce na jej rzecz Katarzyna M. nie miała. Jednakże sąd uznał, że dla dochodzenia roszczeń od spadkobierców dłużnika takie postanowienie nie jest niezbędne, i po stwierdzeniu, że Katarzyna M. jest spadkobierczynią Pawła Sz., zasądził od niej całą kwotę, której dochodziła SKOK.

Uznał przy tym, że kasa nie miała obowiązku poszukiwania i pozywania do sądu wszystkich ewentualnych spadkobierców Pawła Sz., ponieważ w myśl art. 1034 § 1 kodeksu cywilnego do chwili działu spadku (ten na pewno nie został przeprowadzony) spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. To zaś oznacza, że wierzyciel może też żądać spłaty całego długu spadkodawcy od każdego ze spadkobierców z osobna, a spłata długu przez jednego z nich uwalnia wszystkich. Wierzyciela nie obchodzą wynikające z tego rozliczenia między spadkobiercami.

W apelacji Katarzyna M. przekonywała, że ze względu na jej bardzo trudną sytuację materialną (jest bezrobotna i samotnie wychowuje dziecko) obciążenie jej spłatą długu ojca jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (z art. 5 k.c.). Twierdziła jednak przede wszystkim, że roszczenie SKOK o zwrot pożyczki się przedawniło. Termin przedawnienia takich roszczeń, jako związanych z działalnością gospodarczą, wynosi bowiem trzy lata, a nie dziesięć lat.

Sąd II instancji nie był tego pewien. Stąd pytanie prawne do SN. W jego uzasadnieniu sąd zwrócił uwagę na rozbieżność między przepisami niepozwalającymi SKOK na prowadzenie działalności nastawionej na zarobek, co znamionuje działalność gospodarczą, a rzeczywistością.

Analiza zakresu działania SKOK Stefczyka prowadzi sąd do wniosku, że pod względem funkcjonalnym nie różni się ona niczym od działalności banków udzielających kredytów i pożyczek. Świadczy o tym m.in. zakres terytorialny jej działania i pobieranie odsetek na poziomie takim samym, a nawet wyższym od oprocentowania pożyczek bankowych, znacznie przekraczających koszty własne. To przemawiałoby za uznaniem jego działalności za gospodarczą i w konsekwencji za przyjęciem trzyletniego terminu przedawnienia jego roszczeń o zwrot pożyczek. Pozostaje teraz czekać na stanowisko SN.

masz pytanie, wyślij e-mail do autorki i.lewandowska@rp.pl

- SKOK mają ponad 1,7 mln członków. Tylko w ubiegłym roku przybyło ich 118 tys. Aktywa przekroczyły 7,8 mld zł. Wartość depozytów sięgnęła 7,2 mld zł, a kredytów ponad 5,5 mld zł. Działa już 1675 oddziałów. Największą jest SKOK im. Stefczyka, która w ubiegłym roku miała 34 proc. aktywów systemu.

- Oferta SKOK coraz bardziej upodabnia się do bankowej. Choć nadal podstawowymi produktami są lokaty oraz drobne pożyczki, kasy nie ograniczają się tylko do tych produktów. Wprowadzają bankowość elektroniczną, oferują kredyty hipoteczne, konsolidacyjne, a Towarzystwo Finansowe SKOK, które w tym roku weszło na giełdę, buduje sieć bankomatów.

- System ma coraz bardziej rozbudowaną i skomplikowaną strukturę, ponieważ oprócz samych kas działa wiele innych spółek, m.in. fundacja, towarzystwo funduszy inwestycyjnych, towarzystwo ubezpieczeń.

—krześ