Uzupełnienie pozostałej części wymiaru czasu pracy dopuszczalne jest w jednej lub nawet w kilku szkołach, jeżeli pozwoli to nauczycielowi zrealizować jego pełne pensum. W uzupełnianiu chodzi o to, aby nauczyciel wykonywał pracę w pełnym obowiązującym go wymiarze.

Czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień (art. 42 ust. 1 Karty nauczyciela, w skrócie KN). W zakresie 40-godzinnego czasu pracy nauczyciel musi realizować:

- zajęcia dydaktyczne,

- zajęcia wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz,

- inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć opiekuńczych i wychowawczych wynikających z potrzeb i zainteresowań uczniów,

- zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym (art. 42 ust. 2 KN).

Pensum nauczyciela, czyli obowiązujący go wymiar czasu pracy, zależy od kilku czynników. Po pierwsze, pod uwagę bierze się stanowisko, czy jest to praca w charakterze nauczyciela, wychowawcy, czy nauczyciela bibliotekarza. Po drugie, zasadnicze znaczenie ma rodzaj szkoły, w której nauczyciel lub wychowawca jest zatrudniony.

Tygodniowa liczba godzin obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych waha się od 15 do 30 godzin w zależności od zajmowanego stanowiska i samej placówki.

Podstawowym warunkiem uzupełnienia pensum nauczyciela jest wykonywanie przez niego pracy w wymiarze co najmniej połowy obowiązującego wymiaru. Nauczyciele, którzy zatrudnieni są na mniejszą część etatu, nie mogą uzupełnić swojego pensum.Pensum uzupełniamy nauczycielowi w wymiarze nie większym niż połowa (1/2) obowiązującego belfra wymiaru czasu pracy na danym stanowisku i w określonej szkole (art. 22 ust. 1 KN).Uzupełnia się wyłącznie do pełnego wymiaru. Dlatego nauczyciel, który jest zatrudniony np. na 1/3 pensum, musiałby uzupełnić go o 2/3, aby osiągnąć pełne pensum, a takie działanie jest niedopuszczalne. Organ prowadzący szkołę może zobowiązać nauczyciela, aby podjął pracę w innej szkole lub szkołach w celu uzupełnienia tygodniowego obligatoryjnego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych (art. 22 KN). Uzupełnienie powinien zlecić dyrektor szkoły, który występuje do organu prowadzącego. Przedstawia on konieczność uzupełnienia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć lub wskazuje szkołę, w której nauczyciel miałby uzupełnić pensum. Dalsze czynności zależą od organu prowadzącego.

Pracę w innej szkole po to, aby uzupełnić etat, nauczyciel powinien podjąć na tym samym stanowisku. Jego zgoda na takie uzupełnienie nie jest konieczna.

Zdaniem Sądu Najwyższego nie jest wymagana zgoda nauczyciela na pracę w innej szkole w tej samej miejscowości, aby uzupełnić obowiązujący wymiar zajęć dydaktycznych (wychowawczych), jeśli chodzi o nie więcej niż pół etatu na podstawie art. 22 Karty nauczyciela (wyrok z 20 marca 1991 r., I PR 6/91).

Gdy uzupełnienie etatu (pensum) w innej szkole miałoby oznaczać pracę nauczyciela na innym stanowisku niż zajmuje w szkole macierzystej, konieczna jest jego zgoda. Stanowisko takie potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 20 marca 1991 r. (I PR 6/91). Uznał, że zgoda nauczyciela wymagana jest tylko w razie zatrudnienia na innym stanowisku.Jeśli belfer nie zgodzi się na taką pracę, otrzymuje wynagrodzenie jedynie za część obowiązkowego wymiaru zajęć.

Nauczyciel zobowiązany przez organ prowadzący szkołę (wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, starostę, marszałka województwa) do prowadzenia zajęć w innej szkole lub szkołach nadal jest zatrudniony w dotychczasowym miejscu pracy.

Szkoła (szkoły), w której nauczyciel uzupełnia pensum, nie nawiązuje z nim odrębnego stosunku pracy.

Placówka, w której nauczyciel uzupełnia pensum, nie musi nawet znajdować się w tej samej miejscowości co szkoła macierzysta. Jedyne ograniczenie polega na tym, że nauczyciel powinien uzupełniać pensum na tym samym stanowisku, które zajmował dotychczas. Co prawda może zgodzić się na uzupełnianie go na innym stanowisku, ale powinien mieć kwalifikacje wymagane do jego zajmowania.

Nauczyciel w szkole (szkołach), w której uzupełnia pensum, nie może mieć przydzielonych godzin ponadwymiarowych. Jeśli taka szkoła chciałaby, aby realizował zajęcia przekraczające liczbę godzin koniecznych do uzupełnienia pensum, musi zawrzeć z nim odrębny stosunek pracy. Odrębna umowa mogłaby obejmować liczbę godzin pracy nauczyciela ponad jego etat.

Tylko organ prowadzący szkołę może nałożyć na nauczyciela obowiązek pracy w innej szkole lub szkołach, aby uzupełnić pensum. Nie ma wątpliwości, kto powinien zapłacić nauczycielowi za to, gdy szkoła, która jest jego podstawowym miejscem pracy i wynagradzania oraz druga szkoła, w której nauczyciel uzupełnia pensum, mają jeden organ prowadzący. Wówczas na podstawie decyzji organu po ustaleniu warunków uzupełnienia pensum dochodzi do refundacji wynagrodzenia nauczyciela przez drugą szkołę. Natomiast gdy druga szkoła prowadzona jest już przez inny organ, prowadzący muszą porozumieć się co do zasad refundacji wynagrodzenia. Przy wspólnym organie prowadzącym obie szkoły wynagrodzenie za godziny przepracowane przy uzupełnieniu etatu wypłaca ta placówka, w której te godziny nauczyciel przepracował. Natomiast gdy organy są różne, wypłatę poborów określa porozumienie.

Sąd Najwyższy w wyroku z 20 marca 1991 r. (I PR 6/91) zwrócił uwagę na to, że art. 22 KN nie reguluje zakończenia skierowania nauczyciela do pracy w innej szkole w celu uzupełnienia pensum. Według niego dopuszcza się skrócenie okresu uzupełniania pensum i przywrócenie nauczyciela do pracy tylko w jednej szkole, nawet bez jego zgody. Stanowi to powrót do normalnej sytuacji nauczyciela i w żaden sposób nie pogarsza warunków jego zatrudnienia. Nauczyciel ma bowiem prawo do dotychczasowego wynagrodzenia ze szkoły macierzystej, a wymiar jego czasu pracy nie zwiększa się. Tym samym gdy szkoła macierzysta będzie w stanie zapewnić nauczycielowi pełne pensum, organ prowadzący może i powinien cofnąć pedagogowi wymóg uzupełniania etatu w innej szkole.