Każdy pracownik musi przeprowadzać badania profilaktyczne, które obejmują badania wstępne, okresowe i kontrolne. A pracodawca, jak mówi art. 94 kodeksu pracy, ma obowiązek zapewnić mu bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 12 grudnia 1974 r. obowiązek ten obejmuje nie tylko przestrzeganie ogólnie uznawanych norm w tym zakresie, lecz również indywidualnych przeciwwskazań związanych ze stanem zdrowia lub osobniczymi skłonnościami pracownika (sygn. II PR 264/74 PiZS 1976/3/67).

Wstępnym badaniom podlegają nowo zatrudniani. Stosownie do treści art. 229 § 4 przełożony nie może dopuścić do pracy osoby bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

– Jest to bezwzględny obowiązek i nie istnieją od niego żadne wyjątki. Nawet pisemne oświadczenie pracownika o odmowie poddania się badaniom wstępnym lub kontrolnym między innymi z powodów religijnych nie może tłumaczyć zatrudnienia go przez szefa – mówi Agnieszka Siwy, radca prawny z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy.

Wśród podstawowych obowiązków pracownika określonych w art. 100 kodeksu pracy jest także obowiązek przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy i stosowanie się do poleceń przełożonych. Ciężkie naruszenie tych obowiązków może być przyczyną rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

O tym, jak zakwalifikować odmowę przeprowadzenia badań, zadecydował Sąd Najwyższy. W wyroku z 10 maja 2000 r. orzekł, że niewykonanie przez pracownika zgodnego z prawem polecenia poddania się badaniom lekarskim narusza obowiązek wykonania polecenia dotyczącego pracy i poddawania się kontrolnym badaniom lekarskim, może więc stanowić podstawę niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 kodeksu pracy.

Nie tylko pracownicy ponoszą negatywne skutki braku aktualnych badań lekarskich. Zgodnie z art. 283 kodeksu pracy, kto będąc odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienę w pracy, albo kierując pracownikami, nie przestrzega zasad lub przepisów bhp, podlega karze grzywny. Pracodawca, który zatrudnia osoby bez ważnych badań, zostanie ukarany grzywną do 2 tys. zł. A jeśli takie przypadki będą się powtarzać przy kolejnych kontrolach, inspektor pracy może ją podnieść do 5 tys. zł.

– Pracodawca również będzie odpowiadał, jeśli pogorszy się stan zdrowia pracownika, który wskutek niewykonania badań został zatrudniony na niewskazanym dla siebie stanowisku – mówi Agnieszka Siwy. – Warto też pamiętać, że zgodnie z orzeczeniem SN z 7 lutego 2006 r. dopuszczenie pracownika do pracy bez przeprowadzenia badań kontrolnych może stanowić przyczynę wypadku przy pracy (sygn. II UK 192/2005).

Masz pytanie do autora, e-mail: t.zalewski@rzeczpospolita.pl