- Pracodawca zwolnił 30 pracowników. Wypłacił im odprawy, a po kilku miesiącach ogłosił rekrutację na zlikwidowane wcześniej stanowiska pracy. Pięciu pracowników spośród wcześniej zwolnionych złożyło aplikacje. Czy pracodawca musi ich przyjąć? A jeśli tak, to czy będą oni musieli oddać otrzymaną wcześniej odprawę?

Mimo że zwolnieni przy zwolnieniach grupowych mają pierwszeństwo powrotu do firmy, to muszą się liczyć z tym, że pracodawca negatywnie rozpatrzy ich zgłoszenia. Przykładowo kandydatów będzie mniej niż tworzonych ponownie miejsc pracy.

Pracownicy nie muszą natomiast zwracać odprawy. Dlaczego? Odprawa została wypłacona jako rekompensata rozwiązania stosunku pracy przy zwolnieniach grupowych. Ponowne zatrudnienie oznacza natomiast nawiązanie drugiego -nowego stosunku pracy.

Co do zasady inaczej byłoby, gdyby pracownik przyjął odprawę z tytułu zwolnień grupowych, a następnie złożył pozew do sądu pracy o przywrócenie do pracy. Jeżeli w takiej sytuacji sąd przychyliłby się do powództwa zatrudnionego, to zatrudniony musi zwrócić odprawę. Potwierdził to Sąd Najwyższy. W wyroku z 26 czerwca 2006 r. uznał, że odprawa wypłacona pracownikowi, który został przywrócony do pracy, będzie bezpodstawnym wzbogaceniem (art. 405 kodeksu cywilnego).

Może się jednak zdarzyć, że w niektórych przypadkach sąd nie orzeknie o obowiązku zwrotu odprawy nawet w razie przywrócenia do pracy. Sąd Najwyższy wskazał bowiem na art. 409 k.c. Zgodnie z nim obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Wyjątek dotyczy takiej osoby, która wyzbywając się korzyści lub zużywając ją, powinna się liczyć z obowiązkiem jej zwrotu (IIPK330/05).

- Firma przeprowadza zwolnienia grupowe. Niektórym pracownikom wypowiada umowy o pracę, a innym zmienia warunki płacy. Jeden z pracowników nie zgodził się na niższe wynagrodzenie i jego stosunek pracy się rozwiązał. Czy w takiej sytuacji trzeba mu wypłacić odprawę?

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, a wiążące rozstrzygnięcie w tej sprawie mógłby wydać sąd pracy. W doktrynie i w praktyce istnieje pogląd, że wypłata odprawy, gdy pracodawca wypowiedział warunki pracy lub płacy przy zwolnieniach grupowych, zależy od przyczyny wypowiedzenia zmieniającego. Chodzi głównie o to, czy powód wskazany przez szefa był wyłącznym powodem rozwiązania umowy, czy swoim zachowaniem pracownik przyczynił się do jej rozwiązania. U czytelnika pracodawcą kierowała sytuacja ekonomiczna firmy. Wypowiedzenie zmieniające przekształciło się w wypowiedzenie definitywne, a jego inicjatywa wyszła od pracodawcy. W takiej sytuacji firma będzie musiała wypłacić odprawę. Ale uwaga, jeżeli pracownik odrzucił nowe - nie mniej korzystne -warunki płacy, wówczas odmowę pracownika można uznać za nieuzasadnioną i stanowiącą współprzyczynę rozwiązania umowy. To natomiast daje podstawę do tego, aby przyjąć, że pracownik przyczynił się do zwolnienia z pracy. Zatem odprawa należy się tylko wtedy, gdy np. nowe warunki polegają na degradacji, zmniejszeniu wynagrodzenia czy też na przeniesieniu do pracy na drugi koniec Polski. W wyroku z 5 maja 1993 r. (I PRN 47/93), wydanym gdy obowiązywała poprzednia ustawa z 28 grudnia 1989 r. (DzU z 1990 r. nr 4, poz. 90), SN uznał m.in., że jeżeli pracownikowi zaproponowano odpowiednią pracę, to odmowa jej przyjęcia może być w pewnym wypadku potraktowana jako współprzyczyna rozwiązania stosunku pracy.

- Firma przeprowadza zwolnienia grupowe. Czy do grupy zwalnianych pracowników wlicza się pracowników, których umowy o pracę rozwiązują się z upływem okresu, na jaki zostały zawarte?

Nie. Umowa terminowa rozwiązuje się z upływem okresu, na jaki została zawarta. Zatem z inicjatywą ustania stosunku pracy nie wychodzi ani pracownik, ani pracodawca. Ponadto trudno mówić tu o jakimkolwiek zwolnieniu pracownika, a to jest przedmiotem ustawy o zwolnieniach grupowych. Do grupy zwalnianych grupowo nie zalicza się ponadto m.in.

- pracowników, którym pracodawca wypowiedział umowy o pracę z przyczyn ich dotyczących,

- pracowników, z którymi stosunek pracy został rozwiązany bez wypowiedzenia,

- pracowników, których stosunek pracy wygasł,

- pracowników zatrudnionych na podstawie mianowania lub w agencji pracy tymczasowej.