Przekazanie majątku rodzinie nie uchroni dłużnika

Unikanie przez dłużników spłaty długów na wszelkie możliwe sposoby jest wciąż spotykane. Niejednokrotnie dochodzi do sytuacji, że dłużnik pozbywa się swojego majątku, przekazując go żonie, dzieciom czy osobom trzecim, myśląc, że w ten sposób ukryje go przed wierzycielem. W takich przypadkach z pomocą wierzycielowi przychodzi skarga pauliańska.

Co to jest skarga pauliańska

Skargę pauliańską można określić jako narzędzie w rękach wierzyciela, które w przypadku świadomych zachowań dłużnika na krzywdę wierzyciela daje prawo zażądać uznania czynności prawnych dłużnika za bezskuteczne wobec wierzyciela. - Istotą skargi pauliańskiej jest ochrona interesów wierzyciela. Zapewnia ona prawo do dochodzenia spłaty, nawet jeżeli dłużnik wskutek czynności prawnej przeniósł swój majątek na inne osoby - wyjaśnia Ewa Szpytko-Waszczyszyn z wFirma.pl.

Kiedy można skorzystać

Uznaje się, że jeżeli łącznie występują następujące przesłanki:

1. dłużnik dokonał czynności prawnej (np. sprzedał swoją nieruchomość, samochód lub inny majątek), która pomniejszyła jego majątek, przyczyniła się do niewypłacalności;

2. czynność prawna wykonana przez dłużnika doprowadziła do pokrzywdzenia wierzyciela, gdyż dłużnik stał się niewypłacalny (albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności);

3. osoba trzecia uzyskała na skutek tej czynności korzyść majątkową;

4. dłużnik był świadomy swojego działania, czyli doskonale wiedział, że takim sposobem szkodzi wierzycielowi, zatem dokonał tzw. przesunięcia fikcyjnego majątku;

5. osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową, „przejmując" ją od dłużnika, wiedziała (lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć) o tym, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia swojego wierzyciela.

- to czynność można uznać za podlegającą skardze pauliańskiej.

Ponadto warto pamiętać, że z domniemaniem zamierzonej szkody na rzecz wierzyciela mamy do czynienia również wtedy, gdy dłużnik przekazał darowiznę już w momencie swojej niewypłacalności lub gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek przekazania darowizny. Również wtedy wierzyciel może powołać się na skargę pauliańską.

Procedura

W celu skorzystania ze skargi pauliańskiej konieczne jest założenie sprawy w sądzie. W praktyce zatem wygląda to najczęściej tak, że w pierwszej kolejności wierzyciel wzywa dłużnika do spłaty długu (istotne, aby posiadać dowód, że dłużnik został powiadomiony o jego wymagalności). Jeżeli mimo wezwań do zapłaty dłużnik nie spłaca długu, a wierzyciel ma informację o tym, że w celu uniknięcia spłaty przekazał on swój majątek innym osobom, wierzyciel zakłada w sądzie sprawę wobec osoby, która uzyskała korzyść (czyli wobec tej osoby, która „przejęła" majątek dłużnika). Wyroki w takich sprawach zwykle są pozytywne dla wierzycieli, w związku z czym nabywają oni prawo do przekazania sprawy komornikowi.

Co ważne - wierzyciel, który uzyskał tytuł egzekucyjny, ma pierwszeństwo przed wierzycielami osoby trzeciej do zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wskutek takiej czynności wyszły z majątku dłużnika. W ten sposób w praktyce działa skarga paulińska.

Podstawa prawna

W prawie polskim skarga pauliańska wynika z przepisów kodeksu cywilnego, a dokładniej jej uregulowania zawiera Tytuł X Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika, art. 527–534 k.c. Już pierwszy z podanych artykułów (art. 527 § 1) stanowi jasno, że gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

- Mimo pomysłowości dłużników na fikcyjne pozbycie się majątku, prawo daje wierzycielowi możliwość obrony przed takimi sytuacjami w postaci właśnie skargi pauliańskiej. Prawo wierzyciela do skorzystania ze skargi daje możliwość, aby uznać określoną czynność prawną dłużnika mającą na celu „ukrycie" majątku za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela, a pozytywny wyrok sądowy w sprawie daje wierzycielowi możliwość odzyskania długu - tłumaczy ekspert wFirma.pl.

- Ewa Szpytko-Waszczyszyn, ekspert wFirma.pl