Wszystko za sprawą nowych międzynarodowych standardów sprawozdawczości finansowej (MSSF). 1 stycznia 2014 r. wejdzie w życie nowa, dokładniejsza i szersza definicja kontroli w rozumieniu sprawowania władztwa nad podmiotami zależnymi. Będą ją stosowały instytucje finansowe oraz spółki giełdowe.

Zmieniona definicja kontroli to nie prawne, ale ekonomiczne powiązanie firm

Podmioty takie będą musiały ująć w sprawozdaniu także członków grupy kapitałowej dotychczas doń niewłączanych. Chodzi np. o spółki zależne, w których spółka matka ma mniej niż 50 proc. prawa do głosu, a w której pozostały akcjonariat jest rozdrobniony. Nowe zasady mogą mieć znaczenie także dla przypadków posiadania zależnych „podmiotów specjalnego przeznaczenia" (zwanych z angielska SPV – skrót od special purpose vehicle). To często spółki, które mają z kolei udziały w spółkach komandytowo-akcyjnych lub funduszach inwestycyjnych. Za określeniem „specjalnego przeznaczenia" często kryje się optymalizacja podatkowa.

Nowa definicja kontroli nad podmiotami zależnymi w MSSF nr 10 oznacza nie tylko kontrolę formalnoprawną, tj. posiadanie większości udziałów czy głosów na walnym zgromadzeniu. Teraz nacisk położony jest na treść ekonomiczną powiązań między spółkami.

– O kontroli będzie rozstrzygać już nie tylko prawo głosu. Nowa definicja posługuje się szerokim pojęciem uprawnień udziałowców, jak choćby rozkład ryzyka, a także prawo do zwrotu z inwestycji – wyjaśnia Przemysław Zawadzki, biegły rewident z firmy Deloitte. Dodaje, że celem zmian jest spowodowanie, by poza bilansem danej grupy nie znajdowały się obszary i spółki, na które decydujący wpływ ma nadal grupa.

Znaczenie nowych wymogów w MSSF może być dwojakie. Zwiększy się przejrzystość finansowa grup kapitałowych – zarówno dla potencjalnych partnerów gospodarczych, jak i dla fiskusa.

– Jeśli w opinii biegłego rewidenta pojawi się zastrzeżenie, że w bilansie nie ujęto któregoś z SPV, może być to sygnał dla partnera gospodarczego o inwestycji wysokiego ryzyka, jakimi są podmioty specjalnego przeznaczenia – zauważa Monika Jakubczyk, dyrektor w dziale audytu Deloitte.

Eksperci tej firmy przyznają, że taka wzmianka może zainteresować też fiskusa. Od 18 lipca 2013 r. obowiązuje bowiem rozporządzenie ministra finansów, które nakazuje urzędnikom skarbowym badać przypadki, w których dochodzi do przesunięć aktywów, ryzyka i zadań w ramach jednej grupy kapitałowej. Innymi słowy – sztucznie tworzone podmioty, do których można transferować zyski. Rozporządzenie to jest pochodną wytycznych OECD wydanych dla przeciwdziałania nadużyciom podatkowym.

Nowe MSSF nr 10, 11 i 12 mają podobne cele, bo wydano je w następstwie spektakularnych upadków wielkich firm i pojawiających się głosów krytycznych wobec dotychczasowych regulacji w zakresie rachunkowości.

– Zaczęto podnosić argumenty, że obowiązujące dotychczas standardy nie gwarantują odzwierciedlenia w skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych pełnego narażenia na ryzyko związanego chociażby z inwestycjami w SPV – wyjaśnia Jakubczyk.