Gdy podmioty gospodarcze tworzą swoje sprawozdania finansowe, muszą pamiętać, by konsekwentnie stosować przyjęte reguły jego sporządzania. Zasada ciągłości ma zapewnić porównywalność informacji zawartych w bilansach za kolejne lata obrotowe. Dlatego każda istotna zmiana przyjętych zasad rachunkowości musi mieć swoje odzwierciedlenie w sprawozdaniu finansowym.
Retrospektywnie
Przepisy rachunkowości zostały skonstruowane w taki sposób, by w momencie zmiany dotąd stosowanych zasad, czytelnikowi sprawozdania tak przedstawić dane finansowe, by rozumiał istotę zmiany oraz jej wpływ na dane historyczne.
Zarówno przepisy Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, jak i ustawy o rachunkowości w takich przypadkach nakazują, by odstępstwa od dotychczasowych reguł zostały zaprezentowane w sposób retrospektywny, tzn. tak jakby wprowadzona zmiana zasady rachunkowości funkcjonowała od zawsze w przypadku danego podmiotu. Sformułowanie „retrospektywnie" oznacza także, że w sprawozdaniu finansowym przekształcone zostaną dane porównawcze, a skutki zmiany zostaną odniesione na kapitał własny i wykazane jako zysk/strata z lat ubiegłych lub inna pozycja kapitałów własnych. Ma to zapewnić porównywalność informacji.
Dlaczego to takie ważne
Wiele kontrowersji i wątpliwości wzbudza temat związany ze zmianą wartości szacunkowych. Jednak przepisy jednoznacznie wskazują, że zmiana wartości szacunkowych nigdy nie jest zmianą polityki/zasad rachunkowości.
Wartości szacunkowe są to przybliżone kwoty pieniężne przyjęte przez jednostkę do wyceny określonych składników aktywów lub pasywów, bądź przychodów i kosztów wobec niemożności dokładnej ich wyceny. Wobec tego, ich zmiana powoduje konieczność skorygowania wartości wykazanych w księgach rachunkowych i w odpowiednich pozycjach aktywów lub pasywów bilansu. Jednostka uwzględnia skutki zmiany wartości szacunkowych (w tym spowodowane ich weryfikacją) stosując podejście prospektywne i odnosi odpowiednio w ciężar lub na dobro wyniku finansowego, albo na inne pozycje kapitału własnego. Zmiana wartości szacunkowych nie wymaga przekształcenia danych porównawczych.
Fundamentalną różnicą pomiędzy zmianą polityki rachunkowości a zmianą wartości szacunkowych jest sposób rozksięgowania i prezentacji w sprawozdaniu finansowym. Co do zasady, zmiana wartości szacunkowych zawsze wpływa na wynik bieżący. Natomiast zmiana polityki rachunkowości oznacza konieczność uwzględnienia jej skutków w wyniku lat ubiegłych oraz przekształcania danych porównawczych.
Ireneusz Czapski Audit Manager w Baker Tilly Poland
Może się zdarzyć może, że osoby odpowiedzialne za sporządzenie sprawozdania finansowego będą próbowały przedstawić niekorzystne zmiany wartości szacunkowych jako wynik zmiany polityki rachunkowości. Takie rozwiązanie ma na celu przede wszystkim poprawę bieżącego wyniku, ponieważ skutki zmiany reguł polityki rachunkowości nie obciążają bieżącego wyniku finansowego. Takie działania są jednak zabronione.
O zmianie wartości szacunkowych trzeba poinformować w dodatkowych informacjach i objaśnieniach do sprawozdania finansowego. Należy tam ująć informacje o przyczynach, rodzaju i kwocie zmiany wartości szacunkowych, które wywołują skutki w bieżącym roku obrotowym lub według przewidywań wywołają skutki w latach kolejnych.
