- Pracownik ma zajęte wynagrodzenie na poczet należności kredytowych. W bieżącym miesiącu z jego wynagrodzenia będą również potrącane zaległe świadczenia alimentacyjne na podstawie tytułu wykonawczego przesłanego przez komornika. To pierwszy tego typu przypadek wśród naszych pracowników. Jakie są zasady potrąceń z wynagrodzeń? W jaki sposób powinniśmy zorganizować ewidencję księgową, aby uniknąć błędów? – pyta czytelnik.
Pracodawca może zatrzymać część należnego pracownikowi wynagrodzenia na pokrycie własnej wierzytelności przysługującej mu wobec pracownika. Potrącenie może być także przeznaczone na pokrycie innych należności pracownika dochodzonych w sądowym albo administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym. Tego rodzaju rozliczenia wymagają szczególnej skrupulatności – wynagrodzenie za pracę podlega ochronie i w związku z tym wartość dopuszczalnych potrąceń jest ograniczona.
Do egzekucji świadczeń pieniężnych z wynagrodzeń za pracę zastosowanie mają przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Pracodawca, pod rygorem kary, jest zobowiązany do przekazywania wierzycielowi lub komornikowi kwot egzekwowanych z wynagrodzenia. Pracodawca musi również stosować się w tym zakresie do zapisów kodeksu pracy.
Najpierw składki i podatki
Potrącenia z tytułów egzekucyjnych są rozliczane dopiero po odliczeniu wszystkich obowiązkowych należności na rzecz budżetu państwa, a więc:
- składek na ubezpieczenia społeczne, w części finansowanej przez pracownika, oraz
- zaliczki na podatek dochodowy.
Obowiązkowa składka na ubezpieczenie zdrowotne, która jest pokrywana przez pracownika, również jest brana pod uwagę przy ustalaniu podstawy wynagrodzenia, z której będą robione potrącenia.
Potrącenia z wynagrodzenia dzielą się na dwie grupy:
- ustawowe, czyli te, które nie wymagają zgody pracownika >patrz tabela, oraz
- pozostałe, dobrowolne, przy których konieczna jest pisemna zgoda pracownika.
Rodzaje i kolejność potrąceń
Według kodeksu pracy (art. 87 § 1 k.p.) bez zgody pracownika potrąceniom podlegają tylko następujące należności:
Charakterystyka
Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych
Są na pierwszym miejscu, jeśli chodzi o kolejność potrąceń. Kolejne wierzytelności można potrącać tylko wtedy, gdy pozostanie wystarczająca kwota.
Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne
W tej grupie znajdują się inne zobowiązania, jak: kredyty, pożyczki, obowiązki wobec budżetu państwa czy samorządu – podatki, opłaty, składki na ZUS. Długi te egzekwuje się na mocy tytułów wykonawczych w drodze egzekucji sądowej albo administracyjnej. Tryb prowadzenia obu egzekucji przebiega podobnie jak przy ściąganiu świadczeń alimentacyjnych. Obowiązki pracodawcy w zakresie potrąceń na podstawie tytułów wykonawczych są tu takie same jak przy alimentacyjnych.
Zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi
Niezwrócone, nierozliczone kwoty pieniędzy pobrane na pokrycie wydatków związanych z wykonywaniem obowiązków służbowych, np. na zakup materiałów, surowców, paliwa, delegacje. Zaliczki te są dopiero na trzecim miejscu w kolejności potrącenia po alimentach i innych świadczeniach z tytułem wykonawczym.
Kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p. (za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy)
Wysokość kary nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty. Kara pieniężna ulega bowiem potrąceniu dopiero jako ostatnia. Wpływy z kar pieniężnych pracodawca może przeznaczyć jedynie na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.
Oprócz potrąceń ustawowych w kodeksie pracy przewidziano także możliwość stosowania tzw. potrąceń dobrowolnych. Mogą one dotyczyć wpłaty pracownika do kasy zapomogowo-pożyczkowej, spłaty pożyczki z tej kasy, spłaty pożyczki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, składek na rzecz związków zawodowych. Należy pamiętać, że w przypadku zbiegu prawa do potrąceń dobrowolnych z potrąceniami ustawowymi pierwszeństwo przysługuje potrąceniom ustawowym.
Uwaga! Dobrowolne potrącenie z wynagrodzenia wymaga pisemnej zgody pracownika. Pisemna zgoda pracownika powinna zawierać wysokość kwot, które mogą być potrącane (procentowo lub kwotowo). Zgoda pracownika jest skuteczna tylko do wysokości kwot wolnych od potrąceń.
W jakiej części
W ramach ochrony wynagrodzenia za pracę ustawodawca określił granice, do których można je pomniejszać. Świadczenia alimentacyjne są egzekwowane do wysokości trzech piątych wynagrodzenia. Natomiast suma potrąceń należności niealimentacyjnych oraz zaliczek pieniężnych nie może przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z należnościami alimentacyjnymi trzech piątych wynagrodzenia.
Uwaga! Nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na poczet alimentów do pełnej wysokości.
Kwoty wolne
Przepisy określają kwotę wolną od potrąceń, której pracodawca nie może naruszyć, realizując potrącenia z pensji. Wyjątkiem są alimenty. W tym przypadku nie obowiązuje kwota wolna od potrąceń, ale działa ograniczenie do trzech piątych wysokości wynagrodzenia.
Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
- minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniach składkowo-podatkowych – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
- 75 proc. minimalnego wynagrodzenia – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
- 90 proc. wyżej wymienionego wynagrodzenia – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 k.p.
W odniesieniu do pracownika zatrudnionego na część etatu kwoty wolne od potrąceń należy zmniejszyć proporcjonalnie do wymiaru etatu.
Warto wyodrębnić analitykę
Aby móc kontrolować stan rozliczeń wynikających z tytułów egzekucyjnych obciążających wynagrodzenie pracownika, należy wyodrębnić analitykę do konta „Pozostałe rozrachunki", służącą ewidencji zajęć komorniczych.
Przykład
Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 2017,67 zł netto. Prowadzona jest egzekucja należności alimentacyjnych w wysokości 500 zł miesięcznie. Jego wynagrodzenie dodatkowo jest obciążone zajęciem komorniczym 3000 zł. Pracownik ma także do zwrotu 100 zł zaliczki.
KROK 1
W pierwszej kolejności pracodawca potrąci alimenty, pamiętając, że maksymalnie można ująć z tego tytułu: 2017,67 zł × 3/5 = 1210,60 zł
Po odjęciu pełnej kwoty alimentów do potrącenia pozostaje do wypłaty 1517,67 zł (2017,67 zł – 500 zł)
KROK 2
W następnej kolejności pracodawca może potrącić zajęcie komornicze niealimentacyjne. Kwota wolna wynosi tu 1286,16 zł (wartość netto wynagrodzenia minimalnego obowiązującego w 2015 r.). Potrącenie takiego świadczenia nie może przekroczyć połowy wynagrodzenia, a łącznie z alimentami – trzech piątych pensji.
Na poczet tego długu pracodawca może pobrać jedynie 231,51 zł (1517,67 zł – 1286,16 zł).
W sumie z alimentami potrącenie wynosi 731,51 zł, czyli mniej niż trzy piąte pensji.
KROK 3
Ostatnim w kolejności potrąceniem jest zaliczka pieniężna. Kwota wolna od potrąceń w tym przypadku wynosi 964,62 zł, czyli 75 proc. minimalnego wynagrodzenia netto. Potrącone zaliczki, łącznie z należnościami niealimentacyjnymi i alimentacyjnymi, nie mogą przekroczyć trzech piątych wynagrodzenia. Maksymalnie można byłoby więc potrącić 321,54 zł (1286,16 zł – 964,62 zł). Zaliczka wynosi 100 zł i można ją potrącić, nie naruszając granicy trzech piątych wynagrodzenia (500 zł + 231,51 zł + 100 zł = 831,51 < 1210,60zł)
Po potrąceniach pracownik otrzyma wynagrodzenie w kwocie 1186,16 zł (2017,67 zł – 831,51 zł).
Ewidencja księgowa
1. Potrącenie alimentacyjne
Wn „Rozrachunki z tyt. wynagrodzeń" 500,00
Ma „Pozostałe rozrachunki – zajęcia komornicze" 500,00
2. Potrącenie komornicze
Wn „Rozrachunki z tyt. wynagrodzeń" 231,51
Ma „Pozostałe rozrachunki – zajęcia komornicze" 231,51
3. Potrącenie zaliczki
Wn „Rozrachunki z tyt. wynagrodzeń" 100,00
Ma „Pozostałe rozrachunki z pracownikami" 100,00
4. Przekazanie potrącenia alimentacyjnego
Wn „Pozostałe rozrachunki – zajęcia komornicze" 500,00
Ma „Rachunek bankowy" 500,00
5. Przekazanie potrącenia komorniczego
Wn „Pozostałe rozrachunki – zajęcia komornicze" 231,51
Ma „Rachunek bankowy" 231,51
6. Wypłata wynagrodzenia
Wn „Rozrachunki z tyt. wynagrodzeń" 1 186,16
Ma „Rachunek bankowy" 1 186,16
