W maju tego roku Rada ds. międzynarodowych standardów rachunkowości (IASB) opublikowała pięć standardów dotyczących sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych, wspólnych przedsięwzięć oraz ujawnień zaangażowania w inne jednostki. Wprowadzają one wiele nowych rozwiązań istotnych dla grup kapitałowych.
Największe zmiany wiążą się z wprowadzeniem trzech nowych międzynarodowych standardów sprawozdawczości finansowej (MSSF):
- nr 10 „Skonsolidowane sprawozdania finansowe” (Consolidated Financial Statements),
- nr 11 „Wspólne przedsięwzięcia” (Joint Arrangements),
- nr 12 „Ujawnianie informacji na temat zaangażowania w innych jednostkach” (Disclosure of Involvement with Other Entities).
Zmiany w MSSF nr 27 „Skonsolidowane i jednostkowe sprawozdania finansowe” (Consolidated and Separate Financial Statements) i MSSF nr 28 „Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych” (Investments in Associates) są w większości konsekwencją wprowadzenia nowych standardów.
Konsekwencje kryzysów finansowych
Wydanie MSSF 10 i 12 jest w pewnym stopniu następstwem ostatnich kryzysów finansowych, spektakularnych upadków wielkich firm i pojawiających się głosów krytycznych wobec dotychczasowych regulacji w zakresie rachunkowości.
Inwestorzy i analitycy argumentowali, że obowiązujące standardy nie gwarantowały odzwierciedlenia w skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych pełnego narażenia na ryzyko związane chociażby z inwestycjami w jednostki specjalnego przeznaczenia oraz inne struktury finansowe (np. systemy sekuratyzacji).
Już wiosną 2008 roku międzynarodowy zespół ekspertów Grupy G7 wydał raport adresowany do IASB, by niezwłocznie zajęła się kwestiami rozliczania i ujawniania w sprawozdaniach finansowych umów pozabilansowych (np. relacji umownych z inwestorami posiadającymi udziały w jednostkach stowarzyszonych), dążąc do ujednolicenia światowych regulacji w tym zakresie.
Nowa definicja kontroli
Nowy MSSF 10 zastąpi wytyczne w sprawie określania kontroli i sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych zawarte w obecnie obowiązującym MSR 27 oraz w interpretacji SKI-12 „Konsolidacja – jednostki specjalnego przeznaczenia”.
MSSF 10 zmienia definicję kontroli w taki sposób, aby dla wszystkich jednostek, w które zainwestował podmiot sporządzający skonsolidowane sprawozdanie finansowe, obowiązywały te same kryteria jej określania. Według nowej definicji o kontroli inwestora nad jednostką możemy mówić tylko wtedy, gdy spełnione są łącznie warunki:
- inwestor ma władzę nad przedmiotem inwestycji, dającą mu zdolność kierowania jej istotnymi działaniami (szczególnie działaniami mającymi wpływ na zwroty z tytułu uczestniczenia w jednostce przez inwestora),
- inwestor ma prawo do zmiennych zwrotów z tytułu zaangażowanych środków w podmiot inwestycji,
- inwestor ma możliwość użycia swojej władzy nad podmiotem inwestycji poprzez określenie kwoty zwrotów z tytułu uczestniczenia w niej.
Sprawowanie kontroli zostało więc zdefiniowane jako możliwość sprawowania władzy nad działalnością innej jednostki, niezależnie czy sprawujący z tej możliwości korzysta.
Warto zwrócić uwagę, że MSSF 10 stosuje termin zwroty, a nie korzyści, by podkreślić, że inwestycja niekoniecznie musi dawać pozytywne skutki. Obecna definicja w MSR 27 interpretowana jest wyłącznie w kategoriach korzyści.
MSSF 10 zawiera przykłady zwrotów z inwestycji, takich jak: dywidendy, inne udziały w zysku, zmiany wartości inwestycji, wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług, udziały pozostające po likwidacji jednostki, a także zwroty niedostępne dla innych wspólników.
MSSF 10 podaje następujący przykład dwu lub więcej inwestorów posiadających prawa kierowania istotnymi działaniami jednostki.
Przykład
Dwaj inwestorzy dokonują inwestycji w celu rozwoju i sprzedaży produktu medycznego. Jeden z nich odpowiada za opracowanie receptury i uzyskanie pozwolenia na produkcję i sprzedaż produktu, w tym zakresie sam podejmuje wszystkie decyzje.
Po uzyskaniu wszelkich pozwoleń drugi inwestor zajmuje się produkcją i sprzedażą, w tym zakresie sam podejmuje wszystkie decyzje. Jeżeli wszystkie działania – zarówno rozwój produktu i jego rejestracja, jak i produkcja oraz marketing – są istotnymi działaniami, każdy z inwestorów musi określić, czy jest w stanie kierować działaniami, które mają największy wpływ na zwroty osiągane z inwestycji.
Wobec tego każdy inwestor musi ocenić, czy jest w stanie kierować działaniami, które mają największy wpływ na zwroty uzyskiwane z inwestycji, czyli ocenić, czy to rozwój produktu i rejestracja, czy produkcja i sprzedaż są działaniami, które mają największy wpływ na zwroty uzyskiwane z inwestycji.
Czasem wystarczy mniej niż połowa głosów
Jak widać, kontrola nad jednostką może wynikać z istniejących praw głosu lub być bardziej złożona i wynikać z zapisów umownych.
O kontroli możemy także mówić, gdy jednostka sporządzająca skonsolidowane sprawozdanie finansowe posiada mniej niż połowę praw głosu, podczas gdy pozostali wspólnicy są rozproszeni i nie współpracują ze sobą w trakcie wykonywania funkcji właścicielskich.
MSSF 10 podaje przykład inwestora posiadającego niekontrolujący udział w prawach głosu (czyli mniej niż połowę).
Przykład
Inwestor nabywa 48 proc. praw głosu w przedmiocie inwestycji.
Pozostałe prawa głosu znajdują się w posiadaniu tysięcy akcjonariuszy, z których żaden nie posiada więcej niż 1 proc. głosów. Żaden z akcjonariuszy nie zawarł jakiejkolwiek umowy dotyczącej podejmowania wspólnych decyzji.
Na podstawie proporcji wielkości praw głosu przysługujących inwestorowi w stosunku do wielkości praw głosu pozostałych akcjonariuszy inwestor stwierdził, że posiada wystarczający pakiet do przejęcia kontroli.
IASB oczekuje, że dzięki nowej definicji kontroli trudniej będzie uniknąć obowiązku konsolidacji chociażby poprzez transfer części aktywów do jednostek specjalnego przeznaczenia.
W dalszym ciągu pozostawiono jednostkom dominującym możliwość niesporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych.
Kiedy nie trzeba wspólnego sprawozdania
Po zmianach nadal pozostawiono jednostkom dominującym możliwość niesporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych. Aby z niej skorzystać, należy spełnić łącznie następujące warunki:
- jednostka dominująca sama jest jednostką zależną podmiotu, który posiada w niej całościowy lub częściowy udział, a jej pozostali właściciele, w tym jednostki nieuprawnione do głosowania w innych okolicznościach, zostali poinformowani, że jednostka ta nie będzie sporządzała skonsolidowanego sprawozdania finansowego i nie zgłosili sprzeciwu w tej sprawie;
- instrumenty dłużne lub kapitałowe jednostki dominującej nie znajdują się w publicznym obrocie (krajowym lub zagranicznym rynku giełdowym lub na rynku pozagiełdowym, obejmującym rynki lokalne i regionalne);
- jednostka dominująca nie złożyła sprawozdania finansowego w komisji papierów wartościowych ani w innym organie regulującym obrót papierami wartościowymi, ani nie jest w trakcie składania takiego sprawozdania dla celów wprowadzenia instrumentów dowolnej kategorii do publicznego obrotu;
- jednostka dominująca najwyższego lub pośredniego szczebla dla danej jednostki dominującej sporządza skonsolidowane sprawozdania finansowe, które są publicznie dostępne i zgodne z MSSF.
Ujawnianie informacji
MSSF 12 ustanawia nowe wymogi dotyczące ujawniania informacji o konsolidowanych i niekonsolidowanych jednostkach, w których jednostka dominująca sporządzająca skonsolidowane sprawozdania finansowe ma znaczące zaangażowanie.
Nowy standard dotyczy jednostek posiadających udziały w jednostkach zależnych, wspólnych przedsięwzięciach, jednostkach stowarzyszonych, ale także w innych niekonsolidowanych strukturach. Standard zastępuje wymogi w zakresie ujawniania informacji zawarte obecnie w MSR 28 „Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych”.
MSSF 12 wymaga, by jednostki sporządzające skonsolidowane sprawozdania finansowe ujawniały informacje, które pomogą ich użytkownikom ocenić charakter, ryzyko i skutki finansowe inwestycji podmiotu w jednostki zależne, stowarzyszone, wspólne przedsięwzięcia i niekonsolidowane struktury. W tym celu nowy standard nakłada wymóg ujawniania:
- osądów i założeń przyjmowanych przy ustalaniu, czy jednostka kontroluje, współkontroluje, czy ma znaczący wpływ na swoje udziały w innych jednostkach;
- obszernych informacji o znaczeniu udziałów niekontrolujących w działalności i przepływach pieniężnych grupy;
- sumarycznych informacji finansowych o spółkach zależnych ze znaczącymi udziałami niekontrolującymi, a także szczegółowych informacji o udziałach w strukturach niekonsolidowanych.
IASB zakłada, że nowe wymogi co do ujawnień pozwolą inwestorom na ocenę ryzyka, na które narażony jest podmiot dominujący tworzący jednostki specjalnego przeznaczenia i inne podobne struktury.
Wspólne przedsięwzięcia
Nowy MSSF 11 zastąpi dotychczasowy MSR 31 „Udziały we wspólnych przedsięwzięciach” oraz interpretację SKI-13 „Wspólnie kontrolowane jednostki – niepieniężny wkład wspólników”.
Podstawową zmianą w stosunku do obecnych standardów jest likwidacja możliwości rozliczania inwestycji we wspólne przedsięwzięcia za pomocą konsolidacji proporcjonalnej. Z chwilą wejścia w życie nowego MSSF 11 jedynym dozwolonym sposobem będzie rozliczanie inwestycji metodą praw własności. Zmiana ta jest kolejnym krokiem, który zbliża MSSF do standardów amerykańskich (US GAAP).
Opisane standardy i zmiany do standardów wymagają retrospektywnego zastosowania (tak wynika z MSR 8). W krajach Unii Europejskiej będą one obowiązywały dla okresów rocznych rozpoczynających się 1 stycznia 2013 lub później. Jest więc jeszcze trochę czasu, aby się z nimi lepiej zapoznać i przygotować na nowe wyzwania w zakresie sprawozdawczości skonsolidowanej.
Autorka jest zastępcą dyrektora ds. konsolidacji i polityki rachunkowości w Business Support Solution SA
Zobacz więcej w serwisie:
»
»
»
»
»
