Wiedza dla profesjonalistów w nowym PRO.RP.PL
Zyskaj dostęp do najnowszych raportów, analiz, orzeczeń, prognoz i komentarzy niezbędnych w Twojej codziennej pracy, przygotowanych przez ekspertów Rzeczpospolitej.
Obowiązek alimentacyjny
Dostrzegając problemy związane z alimentacją, ustawodawca w nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2008 r. nr 220, poz. 1431) dodał przepis, zgodnie z którym zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, co nie dotyczy obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka. Niezależnie od zmiany społecznego podejścia do alimentacji już dziesiątki lat wcześniej w judykaturze widziano potrzebę łagodzenia tego obowiązku.
Punktem wyjścia w ocenie zasad współżycia społecznego – m.in. – ujętych w art. 1441 k.r.o. jest zawsze zrozumienie ich istoty. Owa klauzula nawiązuje do idei słuszności, odwołuje się do powszechnie uznawanych w kulturze społeczeństwa wartości, umożliwia dostosowanie ogólnych norm prawnych do konkretnego stanu faktycznego przy uwzględnieniu systemu ocen czy zasad postępowania o charakterze pozaprawnym oraz służy realizacji sprawiedliwości w znaczeniu materialnoprawnym będącej wartością konstytucyjną (wyrok SN z 23 lutego 2017 r., V CSK 230/16, LEX nr 2288116, a także orzecznictwo powołane w jego uzasadnieniu). W judykaturze, charakteryzując te zasady, odwoływano się także do sprawiedliwościowego społecznego i etycznego aspektu dochodzenia roszczenia (wyrok SN z 24 stycznia 2019 r., II CSK 763/17, LEX nr 2615474), zapobiegania stosowania prawa dającego skutki nieetyczne lub rozmijające się zasadniczo z celem danej regulacji prawnej, rażąco niesprawiedliwych, krzywdzących, niedających się zaakceptować z punktu widzenia norm moralnych i wartości powszechnie uznawanych w społeczeństwie (wyrok SN z 20 sierpnia 2015 r., II CSK 555/14, LEX nr 1801548) czy odrębnych od norm prawnych reguł postępowania wiążących się ściśle z normami moralnymi i obyczajowymi (wyroki SN z 3 lipca 2015 r., IV CSK 595/14, LEX nr 1917369, z 26 kwietnia 2012 r., III CSK 300/11, OSNC 2012/12/144, LEX nr 1218530; zob. także wyroki SN z 27 listopada 2013 r., V CSK 516/12, LEX nr 1422124, z 4 kwietnia 2013 r., II PK 236/12, LEX nr 1347863, z 24 stycznia 2013 r., II CSK 286/12, LEX nr 1293949, z 6 stycznia 2009 r., I PK 18/08, OSNP 2010/13-14/156, LEX nr 584914, z 2 czerwca 2003 r., II KK 391/02, LEX nr 78374, z 28 listopada 2001 r., IV CKN 1756/00, LEX nr 80259, z 1 czerwca 1983 r., IV CR 158/83, LEX nr 8542, z 11 grudnia 1979 r., I CR 403/79, LEX nr 8203, orzeczenie SN z 20 października 1948 r., To.C 45/47, LEX nr 2710425).
